Dłużnik, czyli ten, kto zalega z płatnościami co do zobowiązań wymagalnych
Dłużnik, z łacińskiego – debitor , to podmiot, osoba prawna lub fizyczna, zobowiązany wobec innego podmiotu (wierzyciela) do spełnienia na jego rzecz konkretnego świadczenia. Dług to z kolei ogół obowiązków dłużnika wobec wierzyciela. Istniejący między dłużnikiem a wierzycielem stosunek zobowiązaniowy daje wierzycielowi podstawy do żądania od dłużnika świadczenia, na dłużniku z kolei wymaga jego wykonanie. Czasem można się spotkać z podziałem dłużników ze względu na ich rysy psychologiczne. Mówi się niekiedy o dłużniku współpracującym, depresyjnym, agresywnym czy bezkarnym, który nie ma zamiaru spłacić swojego długu.
Zobowiązania
Zobowiązania dłużnika najczęściej są kojarzone z pieniędzmi, lecz nie zawsze musi tak być. Niekiedy dług ma charakter niepieniężny, co oznacza, że dłużnik powinien zachować się wobec wierzyciela w określony sposób lub powstrzymać się od jakiegoś zachowania. Na podstawie określonych kryteriów można ustalić wartość długu niepieniężnego i wyrazić go w pieniądzu.
Odpowiedzialność osobista i rzeczowa
Odpowiedzialność dłużnika może być osobista lub rzeczowa. Ta pierwsza najczęściej ma postać majątkową. Majątek dłużnika jest wtedy gwarancją spełnienia świadczenia i do niego odnosić się będą środki przymusu wierzyciela poszukującego zaspokojenia swoich roszczeń. Odpowiedzialność osobista jest zazwyczaj nieograniczona, co oznacza, że dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym.
Odpowiedzialność rzeczowa występuje w przypadku zabezpieczenia wierzytelności zastawem, hipoteką. Jest ona następstwem czynności prawnych, które regulowane są przez prawo rzeczowe.
Wymagalność długu
Jeśli dłużnik opóźnia się z wykonaniem zobowiązania, tzn. w terminie określonym w treści zobowiązania nie spełnia świadczenia, to jego dług staje się wymagalny. Od tej pory wierzycielowi przysługują wszystkie środki prawne, jakie przewiduje ustawa, aby ubiegać się o należyte spełnienie przysługującego mu świadczenia. W przypadku kiedy dłużnik korzysta z usług poręczyciela, wierzyciel powinien poinformować o zwłoce dłużnika także poręczyciela, wobec którego także ma prawo domagać się wykonania świadczenia.
Dłużnik a upadłość konsumencka
Artykuł 10 ustawy Prawo upadłościowe mówi, że upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Kolejne artykuły definiują i precyzują pojęcie „niewypłacalności”. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu tych zobowiązań przekracza trzy miesiące. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
W przypadku konsumentów, dłużnik może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Gdy dłużnikiem jest przedsiębiorca to należy tego dokonać w terminie określonym przez przepisy prawa upadłościowego. W postępowaniu upadłościowym, czyli po ogłoszeniu przez sąd upadłości, dłużnik nazywany jest „upadłym”.
