Kiedy słyszymy o ludziach mających kłopoty finansowe, niejednokrotnie pojawia się w naszej głowie myśl o osobie nieodpowiedzialnej, lekkomyślnej lub nieporadnej życiowo.  Tymczasem dłużnikiem, który nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań może zostać tak naprawdę każdy. Bardzo często do załamania w sferze finansów dochodzi z dnia na dzień, a człowiek nie ma na tę sytuację jakiegokolwiek wpływu. W powrocie do życia bez długów ma pomagać niewypłacalnym konsumentom postępowanie upadłościowe. 

Raport na temat upadłości

Sędzia Ewa Fiedorowicz oraz Daria Popłonyk, pracownice Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, w 2016 roku sporządziły raport pt. Wybrane zagadnienia upadłości konsumenckiej – analiza empiryczna. Na podstawie 240 spraw z 9 ośrodków sądowniczych znajdujących się w całej Polsce wyciągnięto wnioski dotyczące sposobu przeprowadzania upadłości konsumenckiej w naszym kraju. Z raportu można dowiedzieć się m.in.: ile trwa rozpoznanie wniosku o upadłość konsumencką; w których sądach najłatwiej ogłosić upadłość; jaki jest czas trwania postępowania upadłościowego od daty ogłoszenia upadłości; jak często ustalane są plany spłaty wierzycieli i na jakie okresy; jakie są najczęstsze przejawy aktywności wierzycieli w toku postępowania upadłościowego.

Kiedy dochodzi do zawarcia małżeństwa, między mężem i żoną powstaje wspólność majątkowa. Oznacza to, że nie tylko nabyty przez małżonków majątek staje się wspólny. Wspólne są też długi. Od tego dnia, oboje zaczynają odpowiadać za zaciągnięte przez siebie nawzajem zobowiązania. Brak rozdzielności majątkowej, to jednak nie jedyne zagrożenie dla rodzin, których członkowie zalegają ze spłatą wierzytelności.

Niewypłacalność jest ogromnym problemem nie tylko dla podmiotu zadłużonego, ale i dla instytucji, wobec której zalega się z płatnościami – banku, operatora telekomunikacyjnego, firmy pożyczkowej. Każdemu przedsiębiorcy może zdarzyć się nieuczciwy lub niewypłacalny kontrahent. W celu zminimalizowania tego ryzyka firmy korzystają z biura informacji gospodarczej. Jednym z nich jest BIG InfoMonitor.

Starania o upadłość konsumencką

Kłopoty finansowe, które niekiedy kończą się staraniami o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, przysparzają dłużnikom wielu kłopotów i stresów. Konsultacje z prawnikami są wówczas niezwykle pomocne. Niemało kancelarii świadczy usługi w tym zakresie – oferują również wsparcie pełnomocnika, który może reprezentować dłużnika w sądzie i przemawiać w jego imieniu. Niestety, nie wszyscy są skłonni skorzystać z takiej pomocy. Zobaczmy, jak to może się skończyć. Poniżej przedstawiamy historie dwóch dłużników, którzy z różnych względów nie chcieli skorzystać ze wsparcia pełnomocnika.

Roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu i wierzyciel może ich dochodzić przez określony czas, po którym dłużnik może odmówić ich spełnienia. Ogólne zasady przedawnienia roszczeń reguluje Kodeks cywilny.

Z danych udostępnionych przez Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor wynika, że dłużników w Polsce wciąż przybywa. W 2017 r. ich liczba zwiększyła się o prawie 193 tyś. w stosunku do roku ubiegłego i wyniosła ponad 2,5 mln. Dłużnik dłużnikowi nierówny. Nie każda z osób, które zaciągnęły kredyt lub pożyczkę, unika spłat swoich wierzytelności. Nie brakuje jednak i takich dłużników, którzy nie dość, że nie uregulowali w terminie wymagalnych zobowiązań, to dokonują wielu czynności prawnych z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Terminy są ważne

Przedsiębiorstwo w tarapatach finansowych przysparza jego właścicielowi wielu trosk. Nic więc nadzwyczajnego w tym, że zapomina się wtedy o terminach spłaty poszczególnych zobowiązań kredytowych. Co robić, aby ustabilizować budżet prowadzonej działalności?  

Z upadłością likwidacyjną mamy do czynienia wtedy, kiedy syndyk masy upadłościowej przejmuje zarząd spółki, sprzedaje jej majątek, a z uzyskanych środków zaspokaja wierzycieli. Nie zawsze jednak udaje się takie postępowanie z powodzeniem przeprowadzić.  Jakie jest wówczas wyjście z sytuacji?

Windykator, windykacja to pojęcia, dla większości z nas, o charakterze negatywnym. Jakoś niemiło robi się nam na myśl, że moglibyśmy mieć do czynienia z osobą, pełniącą taką funkcję. Jednakże sąd taki wynika najczęściej z naszej niewiedzy i nieświadomości, bowiem rolą windykatora absolutnie nie jest prześladowanie dłużnika! Człowiek ten ma być mediatorem pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem, w sytuacji, gdy odzyskanie należności staje się trudne lub wręcz niemożliwe. Faktem jest jednak i to, że niektóre z działań podejmowane przez windykatora bywają dla dłużnika męczące i irytujące. Ciągłe telefony, kolejne wezwania do zapłaty, maile, listy, a nawet odwiedziny w zaciszu domowym. Nic więc dziwnego, że i tak napięta i trudna sytuacja dłużnika, staje się jeszcze bardziej niemożliwa do wytrzymania, gdy do akcji wkracza windykator. Jasne więc staje się, że mimo iż rolą jego jest dążenie do uzyskania porozumienia między dłużnikiem a wierzycielem, ten pierwszy często nie ma ochoty na taki kontakt i pomoc.

Roszczenia majątkowe, poza wyjątkami uwzględnionymi w ustawie, ulegają przedawnieniu, a regulacje z tym związane zawarte są w Kodeksie cywilnym. Przedawnienie roszczeń dotyczy wielu dłużników i wierzycieli, ale nie każdy z nich zetknął się z tym zagadnieniem. Mówiąc najkrócej- przedawnienie roszczeń chroni dłużników przed zbyt długą niepewnością o los ich niespłaconego zobowiązania. W praktyce oznacza to, że jeżeli wierzyciel nie skorzystał z prawa i możliwości do dochodzenia swojego roszczenia, to po upływie określonego czasu, dłużnik może się od zapłaty uchylić. Jest to równoznaczne z tym, że wierzyciel nie będzie mógł domagać się uregulowania zaległych należności i przymusowo ich egzekwować.

Przedawnienie – parasol nad dłużnikiem

Przedawnienie roszczenia jest instytucją prawa cywilnego, stworzoną dla ochrony dłużnika, którego sytuacja finansowa po pewnym czasie mogłaby się pogorszyć.  Funkcjonuje nie tylko w Polsce, ale w całej Europie. Zapewnia dłużnikowi możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego prawem terminu, co sprawia, że w obrocie prawnym nie pozostaje za dużo starych wierzytelności. Dług nie znika, wierzyciel jednak nie będzie mógł się domagać spełnienia świadczenia, podnosząc zarzut przedawnienia.

Przedawnienie jest narzędziem chroniącym dłużnika, nie może ono bowiem długo pozostawać w niepewności co do potencjalnego zachowania wierzyciela. Przedawnienie roszczeń realizuje jedną z głównych zasad prawa cywilnego mówiącą o tym, że ochrony sądowej należy udzielać tylko tym uprawnieniom majątkowym, które są lub mogą być efektywnie wykonywane.

Dłużnik, czyli ten, kto zalega z płatnościami co do zobowiązań wymagalnych 

Dłużnik, z łacińskiego – debitor , to podmiot, osoba prawna lub fizyczna,  zobowiązany wobec innego podmiotu (wierzyciela) do spełnienia na jego rzecz konkretnego świadczenia. Dług to z kolei ogół obowiązków dłużnika wobec wierzyciela. Istniejący między dłużnikiem a wierzycielem stosunek zobowiązaniowy daje wierzycielowi podstawy do żądania od dłużnika świadczenia, na dłużniku z kolei wymaga jego wykonanie. Czasem można się spotkać z podziałem dłużników ze względu na ich rysy psychologiczne. Mówi się niekiedy o dłużniku współpracującym, depresyjnym, agresywnym czy bezkarnym, który nie ma zamiaru spłacić swojego długu.

Zobowiązania

Zobowiązania dłużnika najczęściej są kojarzone z pieniędzmi, lecz nie zawsze musi tak być. Niekiedy dług ma charakter niepieniężny, co oznacza, że dłużnik powinien zachować się wobec wierzyciela w określony sposób lub powstrzymać się od jakiegoś zachowania. Na podstawie określonych kryteriów można ustalić wartość długu niepieniężnego i wyrazić go w pieniądzu.

Odpowiedzialność osobista i rzeczowa

Odpowiedzialność dłużnika może być osobista lub rzeczowa. Ta pierwsza najczęściej ma postać majątkową. Majątek dłużnika jest wtedy gwarancją spełnienia świadczenia i do niego odnosić się będą środki przymusu wierzyciela poszukującego zaspokojenia swoich roszczeń. Odpowiedzialność osobista jest zazwyczaj nieograniczona, co oznacza, że dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym.

Odpowiedzialność rzeczowa występuje w przypadku zabezpieczenia wierzytelności zastawem, hipoteką. Jest ona następstwem czynności prawnych, które regulowane są przez prawo rzeczowe.

Wymagalność długu

Jeśli dłużnik opóźnia się z wykonaniem zobowiązania, tzn. w terminie określonym w treści zobowiązania nie spełnia świadczenia, to jego dług staje się wymagalny. Od tej pory wierzycielowi przysługują wszystkie środki prawne, jakie przewiduje ustawa, aby ubiegać się o należyte spełnienie przysługującego mu świadczenia. W przypadku kiedy dłużnik korzysta z usług poręczyciela, wierzyciel powinien poinformować o zwłoce dłużnika także poręczyciela, wobec którego także ma prawo domagać się wykonania świadczenia. 

Dłużnik a upadłość konsumencka

Artykuł 10 ustawy Prawo upadłościowe mówi, że upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Kolejne artykuły definiują i precyzują pojęcie „niewypłacalności”. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu tych zobowiązań przekracza trzy miesiące. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

W przypadku konsumentów, dłużnik może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Gdy dłużnikiem jest przedsiębiorca to należy tego dokonać w terminie określonym przez przepisy prawa upadłościowego. W postępowaniu upadłościowym, czyli po ogłoszeniu przez sąd upadłości, dłużnik nazywany jest „upadłym”.

Pojęcie upadłości konsumenckiej, choć w Polsce funkcjonujące od niedawna, na świecie jest  znane już od wielu lat. Polskie prawo upadłościowe zasadniczym zmianom uległo od 1 stycznia 2016 roku i zapowiadane są dalsze jego modyfikacje.

W konsumenckim postępowaniu upadłościowym, w przedmiocie zabezpieczenia majątku, w zasadzie stosuje się ogólne przepisy regulujące postępowanie dla przedsiębiorców, z wyjątkiem wskazanych jako niemających zastosowania.