Ilościowa i jakościowa analiza sytuacji klienta
Zdolność kredytowa to możliwość spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminie zgodnie z treścią umowy. Przed ewentualnym przyznaniem komuś kredytu bank dokonuje analizy, na podstawie której stwierdza, czy klient posiada ową zdolność kredytową. Oceny zdolności kredytowej banki dokonują samodzielnie i posiadają zazwyczaj własne, stworzone w tym celu sposoby – oddzielne dla osób fizycznych, oddzielne dla przedsiębiorców. W jaki sposób to przebiega?
Jak powstał BIK S.A. ?
Biuro Informacji Kredytowej S.A. powstało z inicjatywy Związku Banków Polskich. W 1991 roku założono instytucję będącą pierwowzorem tej, którą znamy dzisiaj – był to Bankowy rejestr klientów czasowo niewywiązujących się z zobowiązań. Nazwa wskazywałaby na fakt, że niegdysiejszy system wymiany informacji kredytowej zajmował się tylko tymi klientami, którzy wykazywali problemy w terminowym spłacaniu zobowiązań finansowych. Dosyć szybko okazało się, że podobna forma instytucji jest niewystarczająca. Dynamicznie rozwijająca się gospodarka oraz system bankowy stworzyły konieczność zaistnienia platformy informacyjnej, która podwyższyłaby standardy wyliczania poziomu ryzyka kredytowego.
O upadłości konsumenckiej ukazało się w Internecie już wiele publikacji dziennikarskich, a mimo to wciąż mamy do czynienia z ogromną ilością niewypłacalnych dłużników, którzy boją się skorzystania z tej formy oddłużenia. Oto najważniejsze informacje na temat upadłości konsumenckiej, które zapewne pomogą zadłużonym konsumentom rozwiać wszelkie wątpliwości co do postępowania upadłościowego.
Coraz więcej Polaków decyduje się na ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Sprzyja temu znowelizowana ustawa Prawo upadłościowe, obowiązująca od 1 stycznia 2016 roku. W telewizji internetowej „CW24tv” ukazał się wywiad z radcą prawnym Piotrem Grzelakiem, który odpowiada na nurtujące pytania obywateli w tej kwestii.
Do końca 2015 roku skorzystanie z upadłości konsumenckiej było praktycznie nieosiągalne. Po nowelizacji ustawy Prawo upadłościowe i wejściu jej w życie od dnia 1 stycznia 2016 roku, polscy zadłużeni konsumenci zaczęli niemal masowo składać do sądu wnioski o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania na ten temat.
Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 4914.1. ustawy Prawo upadłościowe „Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa”. Zatem kluczowe znaczenie mają okoliczności, w jakich doszło do powstania stanu niewypłacalności dłużnika.
W projekcie nowelizacji zakłada się, że sąd nie będzie badał, czy dłużnik doprowadził do niewypłacalności lub zwiększył jej stopień na skutek umyślnego działania lub rażącego niedbalstwa. Skupi się natomiast na przesłankach, wskazanych w p. 2 art. 4914:
„2. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:
1) w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,
2) ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 49120 ,
3) dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,
4) czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli – chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi”.
Takie rozwiązanie ma umożliwić wyeliminowanie badania stopnia winy dłużnika na etapie rozpatrywania jego wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, co miało wpływ na przewlekłość postępowania. Wprawdzie dłużnicy, którzy sami doprowadzili do stanu niewypłacalności, będą mogli ogłosić upadłość, jednak wydłużeniu ulegnie wykonywanie planu spłaty, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu.
Obecnie art. 49114 . 1 brzmi:
„Po wykonaniu ostatecznego planu podziału, a gdy z uwagi na brak majątku upadłego plan podziału nie został sporządzony – po zatwierdzeniu listy wierzytelności, i po wysłuchaniu upadłego, syndyka i wierzycieli, sąd ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadkach, o których mowa w art. 49116, umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli”.
Po nowelizacji otrzyma on następujące brzmienie:
Syndyk składa sądowi projekt planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem albo informację, że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 49116 ust. 1, po wykonaniu ostatecznego planu podziału. W projekcie planu spłaty wierzycieli syndyk uwzględnia kwoty, które wpłynęły do masy upadłości po złożeniu ostatecznego planu podziału. Jeżeli z uwagi na brak majątku upadłego w postępowaniu nie przewiduje się sporządzenia planu podziału, syndyk składa sądowi projekt planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem po zatwierdzeniu listy wierzytelności albo składa informację, że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 49116 ust. 1 po złożeniu spisu inwentarza. Projekt planu spłat zawiera także opis przyczyn powstania stanu niewypłacalności dłużnika.
Przypomnieć należy, że przywoływany art. 49116 brzmi:
„Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli”.
Zatem przyczyny powstania niewypłacalności będą przedstawione sądowi dopiero na etapie ustalania planu spłaty. Ma to logiczne uzasadnienie w świetle proponowanej zmiany okresu trwania planu spłaty; jeżeli wina dłużnika w powstaniu niewypłacalności jest ewidentna, plan spłaty wierzycieli zostanie wydłużony na okres od 4 do 7 lat.
Jeżeli dłużnik nie posiada żadnego majątku, sąd będzie mógł ogłosić upadłość oraz ustalić plan spłaty (bądź wydać postanowienie o umorzeniu zobowiązań) w ramach jednej decyzji.
Obecna ustawa Prawo upadłościowe przewiduje zabezpieczenie mieszkaniowe dłużnika w przypadku zbycia należącej do niego nieruchomości, która weszła w skład masy upadłościowej:
„Art. 49113 . 1. Jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy”.
Przepis ten dotyczy jedynie dłużnika, który ogłosił upadłość konsumencką; nie ma zastosowania do przedsiębiorcy. Jeżeli w skład masy upadłościowej przedsiębiorcy weszła jego nieruchomość, nie otrzyma on środków na najęcie innej.
Nowelizacja ustawy zakłada, że prawa przedsiębiorców i konsumentów w tym aspekcie zostaną zrównane i upadłemu przedsiębiorcy również zostanie wydzielona ze środków, uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości, kwota na najęcie innego lokalu dla firmy.
Zdecydowanie pozytywną stroną nowelizacji jest położenie nacisku na zasadniczy cel konsumenckiego postępowania upadłościowego. Jest nim oddłużenie, czyli umorzenie niespłaconych zobowiązań dłużnika. Świadczy o tym zaniechanie badania przez sąd winy dłużnika w doprowadzeniu do stanu niewypłacalności na etapie rozpoznawania wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Mamy tu do czynienia z przewagą interesu dłużnika nad interesami wierzycieli, co może budzić kontrowersje. Niemniej, jest to znaczne ułatwienie powrotu do obrotu gospodarczego dla ogromnej większości dłużników. Ocena stopnia winy dłużnika będzie dokonana na etapie ustalania planu spłaty, a jedyną konsekwencją dla dłużnika będzie wydłużenie okresu wykonywania planu spłaty.
Wierzyciele nie zostaną jednak zupełnie pozbawieni ochrony. Wierzyciel będzie mógł złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej dłużnika, będącego byłym przedsiębiorcą, w okresie roku od wykreślenia z rejestru działalności gospodarczych, aczkolwiek projekt ustawy pozostawia pierwszeństwo dłużnikowi:
Art. 4913b.1. W przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika i przez wierzyciela, w pierwszej kolejności rozstrzyga się wniosek dłużnika. Nie wyklucza to możliwości zabezpieczenia majątku dłużnika w sprawie wywołanej wnioskiem wierzyciela.
W przypadku złożenia wniosku przez wierzyciela, zostanie ustanowiony tymczasowy nadzorca sądowy, który zobowiązany będzie do wykonania określonych czynności w celu weryfikacji informacji, podanych przez dłużnika, a następnie do sporządzenia opinii, na podstawie której sąd ustali zakres postępowania oddłużeniowego. Wierzyciele otrzymają zachęty do zwiększenia aktywności w postępowaniu upadłościowym w postaci narzędzi umorzenia postępowania upadłościowego oraz wstrzymania oddłużenia na czas trwania równoległych procesów.
Status prawny niewypłacalnych osób fizycznych zostanie ujednolicony. Mowa tu o preferencyjnym traktowaniu przez dotychczasowe przepisy osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów) wobec osób prowadzących taką działalność (przedsiębiorców). Obecna ustawa dopuszcza umorzenie zobowiązań konsumenta bez ustalania planu spłaty wierzycieli, co w przypadku przedsiębiorcy nie jest możliwe. Przedsiębiorcy nie przysługuje też ekwiwalent pieniężny w wysokości 24 miesięcznych czynszów najmu lokalu, o czym była mowa wyżej. Nowelizacja ustawy zakłada zrównanie statusu przedsiębiorcy z konsumentem w tym zakresie.
Nowelizacja ustawy będzie rozpatrywana wspólnie z przepisami o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, które mają wejść w życie wraz z nią. Wierzyciele mają otrzymać dostęp do informacji o postępowaniu oraz sytuacji majątkowej dłużnika, jednocześnie ograniczając możliwości niektórych działań dłużników, m.in. ponownego składania wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w innym sądzie, w zakresie skutków umorzenia postępowania upadłościowego.
Sędziowie sądów upadłościowych po zapoznaniu się z projektem nowelizacji twierdzą, że postępowanie stanie się bardziej rozbudowane i skomplikowane niż jest obecnie. Rzeczywiście, samo ogłoszenie upadłości konsumenckiej dopiero rozpoczyna cały szereg czynności, następujących po stwierdzeniu, że dłużnik nie prowadzi działalności gospodarczej i jest niewypłacalny. Wszelkie sprawy, związane z ogłoszeniem upadłości, będą szczegółowo analizowane z udziałem wierzycieli, już po tym fakcie. Dlatego postępowanie będzie bardziej skomplikowane i uciążliwe dla dłużnika.
Wyeliminowanie przesłanek ogłoszenia upadłości konsumenckiej spowoduje w praktyce zniesienie i tak rzadko stosowanych względów słuszności i ograniczeniem stosowania względów humanitarnych, za to zwiększy się liczba postępowań umorzonych. Dłużnik będzie musiał podjąć nie lada wyzwanie, chcąc doprowadzić do oddłużenia. Ryzyko umorzenia będzie większe niż obecnie, a pamiętać należy, że umorzenie postępowania upadłościowego skutkuje zablokowaniem możliwości ogłoszenia upadłości w ciągu najbliższych 10 lat, przy czym fakt umorzenia zostanie odnotowany w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.
Poręczenie, choć często stosowane w praktyce bankowej, jest poważnym zobowiązaniem finansowym. Nie każdy kredytobiorca ma pełną tego świadomość i prosi o poręczenie kogoś zaprzyjaźnionego twierdząc, że to tylko formalność. Jednak kandydat na poręczyciela, mimo zażyłości z kredytobiorcą, jest ostrożny i odmawia, narażając przyjaźń na szwank. Czy słusznie?
Komornik budzi w większości ludzi strach lub nawet przerażenie. Tymczasem, warto pamiętać, że komornik jest funkcjonariuszem publicznym, którego prawa i obowiązki są regulowane przepisami i ustawami. Jedną z nich jest Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji.
Od 1 stycznia 2016 roku obowiązuje znowelizowane prawo upadłościowe. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej stało się znacznie łatwiejsze niż wcześniej, w okresie obowiązywania ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. Nowelizacja spowodowała oddzielenie prawa upadłościowego i całkowitą modyfikację przepisów o upadłości konsumenckiej.
Pani Magdalena z Wrocławia zmaga się z długami od kilku lat. Pan Mariusz z Krakowa wpadł w spiralę zadłużenia zaraz po tym, jak zachorowała jego żona. Dominika zaś nie ma jeszcze trzydziestu lat, a już zastanawia się, skąd wziąć pieniądze na spłatę kredytu i bieżące wydatki. Wszystkich łączą te same cele: ogromna chęć zmiany własnej sytuacji finansowej, wyplątanie się z długów i rozpoczęcie nowego, lepszego życia. Łączy ich jeszcze coś więcej: mają możliwość skorzystania z upadłości konsumenckiej, narzędzia doprowadzającego do oddłużenia.
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie jest równoznaczne z umorzeniem wszystkich nieregulowanych przez dłużnika zobowiązań. Wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości otwiera etap, w którym sędzia-komisarz i syndyk poprzez swoje działania dążą do tego, aby w miarę możliwości przynajmniej część długów upadłego zostało spłaconych.
Pomimo tego, że wzrasta ilość udanych konsumenckich postępowań upadłościowych, a każdy zainteresowany tematem upadłości ma świadomość, że postępowanie w obecnym kształcie jest znacznie bardziej przyjazne dłużnikom i bardziej skuteczne niż na samym początku funkcjonowania, to Ministerstwo Sprawiedliwości nie ustaje w pracach nad kolejnymi nowelizacjami. Planowane na 2019 rok zmiany mają poprawić los dłużników i jednocześnie wpłynąć pozytywnie na sytuację wierzycieli.
Wielu konsumentów wpadających w kłopoty finansowe przestaje racjonalnie myśleć. Najczęściej sięgają po pożyczki typu „chwilówki”, aby chociaż na chwilę załatać brak płynności finansowej. Są to jednak działania wpędzające ich w spiralę zadłużenia, dlatego po chwili oddechu od zadłużenia uderza ono z podwójną siłą. Wówczas wiele osób potrafi się załamać i w poczucie beznadziei swojej sytuacji odciąć się od świata zewnętrznego, a nawet popaść w depresję. Zdarza się, że takie osoby mają poczucie osamotnienia i przeświadczenia, że muszą same zmagać się z tą trudną życiową sytuacją. A na domiar złego są bardzo często nieświadome swoich praw, ponieważ ich wiedza na temat przepisów prawnych jest bardzo znikoma. W takiej sytuacji mogą liczyć na pomoc antywindykatora.
Większość konsumentów stara się regulować swoje zobowiązania finansowe na bieżąco. Zdarzają się jednak czasami nieprzewidziane wydatki, które potrafią nadszarpnąć zaplanowany budżet domowy. W efekcie czego zapłacenie wszystkich rachunków w wyznaczonym terminie może być niewykonalne. Wówczas wraz z upływającym terminem płatności po swoją należność zaczyna upominać się wierzyciel. Zazwyczaj zleca odzyskanie swoich należności windykatorom.
Jeszcze kilkanaście lat temu hasło „windykator” miało wyjątkowo złą renomę i kojarzyło się niemal wyłącznie z panami o nieprzyjemnej aparycji, którzy siłowymi rozwiązaniami próbowali zdobyć pieniądze od dłużnika. Tak przynajmniej przedstawiały ich filmy lat 90-tych i początków dwudziestego wieku. W rzeczywistości jednak praca firmy windykacyjnej lub działu windykacyjnego opiera się na mediacjach i presji psychologicznej, która ma wywołać w dłużniku poczucie strachu i przekonać go do szybszej spłaty zadłużenia.
Stan obecny
Przekonanie o tym, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej za granicą jest łatwiejsze niż w Polsce, wydaje się być złudne. Polskie prawo upadłościowe ciągle przybiera nowy kształt. W ciągu ostatnich lat wiele kwestii prawnych w ustawie zostało zmienionych. Na rok 2019 przewidziano kolejne zmiany, które realnie poprawią sytuację dłużnika na drodze do oddłużenia.
