Do końca 2015 roku skorzystanie z upadłości konsumenckiej było praktycznie nieosiągalne. Po nowelizacji ustawy Prawo upadłościowe i wejściu jej w życie od dnia 1 stycznia 2016 roku, polscy zadłużeni konsumenci zaczęli niemal masowo składać do sądu wnioski o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania na ten temat.
Kto i kiedy może ogłosić upadłość konsumencką?
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może złożyć osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej (nie jest przedsiębiorcą), ze stałym miejscem pobytu w Polsce, nie jest wspólnikiem w spółce, w ciągu ostatnich 10 lat nie dokonał czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli. Dla przedsiębiorców obowiązuje inny tryb postępowania upadłościowego. Były przedsiębiorca może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jeżeli wcześniej złożył wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w ustawowym terminie 30 dni od zaistnienia przesłanek do jej ogłoszenia i wyrejestrował prowadzoną dotąd działalność gospodarczą.
Złożenie takiego wniosku może nastąpić w określonej sytuacji. Jest nią niewypłacalność; oznacza to, że konsument utracił zdolność do wykonywania regularnych zobowiązań pieniężnych, a zwłoka w ich regulowaniu przekracza 3 miesiące. Oprócz tego niewypłacalność nie może powstać z winy dłużnika – spowodowana działaniem umyślnym lub rażącym niedbalstwem.
Jakie są przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej?
Przesłanki są pozytywne i negatywne. Przesłanki pozytywne to takie, które muszą zaistnieć do uwzględnienia wniosku o ogłoszenie upadłości przez sąd. Taką przesłanką jest oczywiście niewypłacalność dłużnika utrzymująca się powyżej 3 miesięcy, przy czym ogłoszenie upadłości możliwe jest nawet wówczas, kiedy wierzyciel jest tylko jeden. Niewypłacalność musi powstać z przyczyn niezależnych od dłużnika.
Przesłankami negatywnymi są takie, które nie mogą zaistnieć, jeżeli sąd ma ogłosić upadłość konsumencką dłużnika. Zatem sąd oddali wniosek, jeżeli dłużnik doprowadził do niewypłacalności lub w sposób istotny zwiększył jej stopień na skutek działań umyślnych lub rażącego niedbalstwa. Działanie umyślne to takie, które dłużnik podejmuje celowo mając pełną świadomość tego konsekwencji. Przykładem jest zaciągnięcie dużego kredytu wiedząc, że nigdy nie zostanie on spłacony lub w ogóle bez zamiaru jego spłacenia. Natomiast rażące niedbalstwo to takie zachowanie dłużnika, które doprowadziło do jego niewypłacalności lub zwiększyło jej stopień, a dłużnik mógł te skutki w danych okolicznościach przewidzieć. Przykład: dłużnik wiedząc, że utraci pracę za kilka miesięcy zaciąga kredyt na kilka lat, mimo że nie wie, czy i kiedy znajdzie nowe zatrudnienie.
Jak wygląda postępowanie upadłościowe?
Zaczyna się od złożenia wniosku w wydziale gospodarczym sądu, właściwego dla miejsca zamieszkania dłużnika, wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Należy go złożyć na odpowiednim formularzu, pobranym z sądu lub ze strony internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Do wniosku dołącza się dokumenty majątkowe, finansowe, medyczne, komornicze, sądowe i korespondencję z wierzycielami, stanowiące dowody na prawdziwość podanych we wniosku informacji. Rzetelnie sporządzony wniosek wraz z załącznikami składa się bezpośrednio w biurze podawczym sądu po opłaceniu kwoty 30 zł. Można również wysłać wniosek listem poleconym wraz z załączonym dowodem uiszczenia opłaty sądowej (przelew na konto).
Przy sporządzaniu wniosku warto zasięgnąć pomocy kancelarii prawnej. Profesjonalne przygotowanie wniosku znacznie zwiększa szanse na ogłoszenie upadłości. Sąd rozpoznaje wniosek podczas rozprawy, na której Wnioskodawca/-czyni musi stawić się osobiście (niekiedy: na posiedzeniu niejawnym). Postanowienie o ogłoszeniu upadłości podawane jest natychmiast do wiadomości publicznej. Sąd wyznacza syndyka masy upadłościowej i powiadamia właściwe dla dłużnika instytucje: izbę skarbową i oddział ZUS lub KRUS. Z chwilą ogłoszenia upadłości syndyk przejmuje zarząd majątku upadłego dłużnika. Od tej pory majątek ten staje się Masą upadłości.
Następuje zgłaszanie wierzytelności przez wierzycieli i sporządzenie listy wierzytelności, a równocześnie likwidacja majątku dłużnika. Syndyk ustala skład i wartość masy upadłościowej, sporządza listę wierzytelności i sprzedaje sukcesywnie majątek, który wszedł do masy upadłościowej, a z uzyskanych środków zaspokaja wierzycieli figurujących na liście. Likwidacja majątku odbywa się pod nadzorem sędziego-komisarza. Kończy się ona po sprzedaży wszystkich składników masy upadłościowej (nie zawsze wszystkie składniki zostają sprzedane, jeżeli część majątku wystarczy do zaspokojenia wierzycieli to część zostaje nieruszona). Podział uzyskanych środków następuje według kategorii wierzytelności i wierzycieli ujętych na liście, pokrywa się także koszty postępowania.
Kolejnym etapem jest ustalenie planu spłaty wierzycieli. W tym celu sąd wszczyna z urzędu postępowanie z udziałem upadłego, syndyka i wierzycieli. Pod uwagę brane są możliwości zarobkowe upadłego dłużnika i jego wydatki, konieczne do utrzymania wraz z rodziną; nie są to więc realne zarobki upadłego w danej chwili, ale kwoty, jakie mógłby on zarobić, uwzględniając jego wiek, kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz miejsce zamieszkania. Sąd ustala wysokość miesięcznych spłat i okres spłacania pozostałych po podziale środków ze zbycia masy upadłościowej zobowiązań (nie dłuższy niż 36 miesięcy) oraz część zobowiązań, jaka zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty.
W okresie wykonywania planu spłaty upadły dłużnik zobowiązany jest każdego roku, do końca roku podatkowego (30 kwietnia) przedkładać sądowi sprawozdanie z wykonania planu za poprzedni rok kalendarzowy. W sprawozdaniu należy wykazać uzyskane przychody, spłacone zgodnie z planem kwoty a także nabyte rzeczy o wartości przekraczającej przeciętne wynagrodzenie miesięczne w sektorze przedsiębiorstw.
Po wykonaniu planu spłaty sąd wydaje postanowienie o jego wykonaniu i umorzeniu pozostałych niewykonanych zobowiązań. Należy podkreślić, że niektóre zobowiązania nie podlegają umorzeniu. Są to alimenty, mandat, grzywna, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę i obowiązek naprawienia szkody.
Jakie są skutki ogłoszenia upadłości konsumenckiej?
Po pierwsze, ogłoszenie upadłości konsumenckiej skutkuje utratą praw dłużnika do zarządzania i rozporządzania swoim majątkiem, które to prawa przejmuje syndyk masy upadłościowej. Oznacza to, że jakakolwiek czynność prawna dokonana na majątku przez samego dłużnika będzie nieważna.
Po drugie, zasadniczo cały majątek dłużnika (oprócz składników, niewchodzących z mocy ustawy) wchodzi do masy upadłościowej, która przeznaczona jest do spieniężenia i spłaty wierzycieli oraz pokrycia kosztów postępowania. Dotyczy to także nieruchomości, którą zamieszkuje dłużnik oraz wynagrodzenie za pracę w części podlegającej zajęciu w postępowaniu egzekucyjnym. Innymi słowy, jeżeli wynagrodzenie dłużnika było objęte zajęciem komorniczym to kwota objęta zajęciem zostanie włączona do masy upadłościowej. Uwaga: dotyczy to wyłącznie zajęcia wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę. Wynagrodzenie z tytułu umów cywilnoprawnych może zostać zajęte przez komornika w całości i w tej postaci wchodzi do masy upadłościowej.
Po trzecie, jeżeli w skład masy upadłościowej wchodzi nieruchomość zamieszkiwana przez dłużnika i jego rodzinę (osoby pozostające na jego utrzymaniu), podlega ona sprzedaży przez syndyka. Z kwoty uzyskanej ze sprzedaży syndyk wydziela dłużnikowi kwotę stanowiącą równowartość 12 do 24 miesięcznych czynszów najmu mieszkania według cen rynkowych w tej samej lub sąsiedniej miejscowości. Wielkość lokalu mieszkalnego, jak również kwota niezbędna dłużnikowi i osobom, pozostającym na jego utrzymaniu, określana jest z uwzględnieniem liczby tych osób, zdolności zarobkowych (p. wyżej) dłużnika, sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości oraz opinii syndyka.
Po czwarte, ogłoszenie upadłości przez jednego z małżonków powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej z mocy ustawy. Niestety, ich wspólny majątek zostanie włączony do masy upadłościowej, a jego podział jest niedopuszczalny. Jednak małżonek dłużnika może dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym.
Jakie są korzyści z upadłości konsumenckiej?
Pierwsze korzyści odczuwa dłużnik niezwłocznie po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej przez sąd. Przede wszystkim zawieszeniu ulegają wszelkie egzekucje, a z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszenie upadłości, postępowanie egzekucyjne podlega umorzeniu. Zostają zawieszone wszystkie postępowania sądowe o zapłatę, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości. To samo dotyczy działań windykacyjnych i przedsądowych, mimo że nie wynika to z ustawy; jednak w praktyce ogłoszenie upadłości do tego prowadzi. Wreszcie, z chwilą ogłoszenia upadłości zostaje zatrzymane naliczanie odsetek od wierzytelności, które nie były zabezpieczone rzeczowo, np. hipoteką lub zastawem rejestrowym.
Korzyścią jest niewątpliwie omówione wyżej zapewnienie mieszkania dłużnikowi i jego najbliższym pozostającym na jego utrzymaniu. W tym aspekcie upadłość konsumencka ma zasadniczą przewagę nad egzekucją komorniczą, która nie przewiduje zabezpieczenia mieszkalnego dłużnika. Kolejną korzyścią jest ratalne spłacanie pozostałego po zbyciu majątku zadłużenia, w ramach planu spłaty, maksymalnie przez 3 lata. Spłacana jest część tego zadłużenia, a jej wysokość zależy od sytuacji osobistej dłużnika i jego możliwości finansowych. Jeżeli w okresie wykonywania planu spłaty nastąpi poprawa sytuacji materialnej dłużnika (np. zacznie lepiej zarabiać), nie spowoduje to automatycznie zwiększenia kwoty, przeznaczonej co miesiąc dla wierzycieli, bowiem dłużnik dokonuje spłat samodzielnie i dobrowolnie.
Najważniejszą korzyścią jest bez wątpienia oddłużenie, przy czym upadły ma pewność jego nastąpienia (o ile rzetelnie wywiązuje się z planu spłaty). Po ogłoszeniu upadłości, przeprowadzeniu likwidacji masy upadłościowej i wykonaniu planu spłaty, pozostałe zobowiązania (poza wyjątkami, nie podlegającymi umorzeniu) bez względu na ich charakter i wysokość oraz czas powstania do ogłoszenia upadłości zostają umorzone. W związku z tym wygasają także roszczenia wobec dłużnika względem umorzonych zobowiązań. Dłużnik otrzymuje „drugie życie” i może z czystą kartą ponownie zaistnieć w obrocie gospodarczym. Nazwisko dłużnika zostaje wykreślone z urzędu przez sąd rejestrowy z rejestru dłużników niewypłacalnych, prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy. Natomiast dane dłużnika usuwane są – obowiązkowo – z rejestrów biur informacji gospodarczej na wniosek zainteresowanego.
Jakie są skutki ogłoszenia upadłości konsumenckiej dla majątku?
Upadły dłużnik traci prawo do zarządzania i rozporządzania swoim majątkiem. Nad składnikami majątku wchodzącego do masy upadłościowej, nadzór i zarząd przejmuje syndyk. Dotyczy to również udziałów, jakie dłużnik posiada w spółkach – udziały w spółce z o.o. lub akcje spółki akcyjnej wchodzą do masy upadłościowej. Dłużnik zachowuje prawo do swobodnego dysponowania majątkiem, który co do zasady nie wchodzi do masy upadłościowej lub został z niej wyłączony na podstawie odrębnych decyzji.
Co się dzieje z wynagrodzeniem dłużnika po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej?
Większość dłużników składających wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej ma zajęcia komornicze na rachunkach bankowych i na wynagrodzeniu. Z chwilą ogłoszenia upadłości komornik musi zdjąć zajęcie, zarówno z konta bankowego, jak i z wynagrodzenia dłużnika. Na miejsce komornika wkracza jednak syndyk masy upadłościowej i zajmuje tę część wynagrodzenia, która podlegała egzekucji komorniczej. Kwota ta wchodzi do masy upadłościowej i przeznaczona jest do zaspokojenia wierzycieli. Sytuacja ta może się przedłużyć, o ile majątek dłużnika jest trudno sprzedawalny. Jeżeli sprzedaż przebiega bez komplikacji albo jeżeli dłużnik nie posiada żadnego majątku, wówczas dość szybko ustalony zostaje plan spłaty; po jego uprawomocnieniu się dłużnik będzie otrzymywał wynagrodzenie w pełnej wysokości.
Jak długo trwa postępowanie?
Od chwili ogłoszenia upadłości konsumenckiej do zakończenia likwidacji masy upadłościowej (sprzedaży majątku dłużnika) upływa przeciętnie 12 – 18 miesięcy. Następnie do 36 miesięcy trwa wykonywanie planu spłaty (najdłużej tyle może trwać, może trwać też krócej). Zatem całe postępowanie, do momentu oddłużenia upadłego, może trwać około 4,5 roku.
Dodaj komentarz