Upadłość konsumencka w Hiszpanii

W Królestwie Hiszpanii obowiązuje ustawa upadłościowa z 9 lipca 2003 roku, znowelizowana w 2013 roku. Obowiązuje ona zarówno w sprawach upadłościowych przedsiębiorstw, jak i osób fizycznych. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady (WE) 1346/2000, ma ona zastosowanie także do zadłużonych firm i obywateli polskich.

Zasady ogólne

Prawo upadłościowe w Hiszpanii przewiduje trzy rodzaje postępowania: układowe, naprawcze i upadłościowe. Przepisy ustawy ukierunkowane są w stronę dwóch pierwszych, traktując upadłość jako rozwiązanie ostateczne. Wniosek należy złożyć w Sądzie Gospodarczym (Juzgado de lo Mercantil), właściwym dla ośrodka interesów życiowych (COMI) dłużnika. Może to zrobić sam dłużnik lub jego wierzyciel/wierzyciele. Dłużnik ma dwa miesiące na złożenie wniosku od momentu stwierdzenia utraty wypłacalności i niemożliwości dokonywania stałych obowiązkowych opłat.

Cała procedura składa się z sześciu etapów:

1. Rozprawa sądowa, na której ogłoszona zostaje upadłość dłużnika oraz – ewentualnie – orzeczone środki zapobiegawcze wobec dłużnika (np. zakaz opuszczania kraju),
2. Wyznaczenie syndyka masy upadłościowej (administración concursal),
3. Dokonanie inwentaryzacji majątku dłużnika,
4. Sporządzenie listy wierzycieli i zobowiązań wobec nich,
5. Negocjacje z wierzycielami i zawarcie ugody lub likwidacja majątku dłużnika,
6. Ustalenie zakresu odpowiedzialności dłużnika za niespłacone zobowiązania wobec wierzycieli.

Z chwilą ogłoszenia upadłości dłużnika ustają prawa wierzycieli i firm windykacyjnych do bezpośredniego dochodzenia roszczeń; od tej pory wszelkie pertraktacje należy podejmować z syndykiem. Wzywa on wierzycieli do zgłaszania roszczeń w ciągu jednego miesiąca od dnia opublikowania informacji o upadłości dłużnika. Mogą oni dokonać tego pocztą lub e-mailem.

Nowelizacja z 2013 roku

Hiszpańska ustawa o upadłości z 2003 roku nie dawała dłużnikowi, który jest osobą fizyczną, możliwości oddłużenia. Zgodnie bowiem z kodeksem cywilnym, dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem, obecnym i przyszłym. Oznaczało to, że zadłużenie nie podlegało umorzeniu; co więcej, po śmierci dłużnika przechodziło na jego spadkobierców, którzy nie mogli go odrzucić. W praktyce kilka pokoleń mogło pracować wyłącznie na spłatę długów.

Nowelizacja z 2013 roku została nazwana „ustawą drugiej szansy”, bowiem pojawiła się w niej opcja oddłużenia. Przede wszystkim po rozpoczęciu negocjacji z wierzycielami następuje zawieszenie spłat kredytu hipotecznego na okres dwóch miesięcy. Majątek dłużnika, w tym jego nieruchomość, zostaje sprzedany. Zostaje opracowany maksymalnie pięcioletni plan spłat zadłużenia z przychodu uzyskanego ze sprzedanego majątku. Całością procesu kieruje syndyk masy upadłościowej, który raportuje okresowo stan wykonania planu sądowi. Jeżeli sąd uzna, że w okresie obowiązywania planu dołożono wszelkich starań, aby go zrealizować, wówczas niespłacone zadłużenie, pozostałe na koniec tego okresu, zostaje umorzone i następuje oddłużenie.

Naturalnie w okresie obowiązywania planu spłaty dłużnikowi przysługuje ustalona indywidualnie, w zależności od jego sytuacji rodzinnej i liczby osób, pozostających na jego utrzymaniu, miesięczna kwota na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych i dokonywania bieżących opłat. Nowelizacja ustawy przewiduje również zwolnienie od zajęć części majątku, a nawet udzielenie kredytu dłużnikowi w przypadkach losowych. Na przykład, jeżeli u dłużnika lub osoby będącej na jego utrzymaniu rozpoznano przewlekłą chorobę wymagającą nakładów finansowych na leczenie, przewidziana jest możliwość udzielenia kredytu na spłatę hipoteki i odstąpienia od sprzedaży domu.

Wierzytelności i wierzyciele

Hiszpańskie ustawodawstwo uwzględnia następującą klasyfikację wierzytelności, decydującej o kolejności ich spłaty:

• Uprzywilejowane – podlegające spłacie w pierwszej kolejności. Mogą mieć charakter specjalny (np. są zabezpieczone gwarancją) albo ogólny (podatki, składki na ubezpieczenie społeczne, wynagrodzenia, itp.),
• Podrzędne – np. należące do wspólników dłużnika, zgłoszone po wyznaczonym terminie, itp.,
• Tzw. wierzytelności wobec masy upadłościowej, związane z samym ogłoszeniem upadłości – koszty sądowe, wynagrodzenie syndyka, itp., podlegające wypłacie poza kolejnością,
• Zwyczajne – wszystkie pozostałe wierzytelności, nie zakwalifikowane do powyższych kategorii.

Wierzyciele mogą zgłaszać swoje roszczenia dwojako:

1. Na ręce syndyka, pocztą lub w formie elektronicznej. Zgłoszenie może być podpisane przez wierzyciela bądź działającego w jego imieniu pełnomocnika. Musi zawierać opis i kwotę roszczenia, a towarzyszyć muszą mu dowody w postaci niezapłaconych faktur, umów i innych dokumentów potwierdzających zasadność roszczenia. Ta forma zgłoszenia nie daje jednak wierzycielowi prawa wglądu w akta sprawy, umożliwia jedynie zarejestrowanie wierzytelności i zakwalifikowanie jej do jednej z powyższych kategorii.
2. Poprzez udział w rozprawie upadłościowej w sądzie, co jednak nie uchyla konieczności zgłoszenia roszczenia bezpośrednio syndykowi. Wymagane jest stawiennictwo pełnomocnika procesowego (procurador de los tribunales) bądź adwokata (abogado), którzy mają możliwość wglądu w akta sprawy, odwoływania się od decyzji syndyka, orzeczeń sądu, odpowiadania na skargi dłużnika, składania wniosków do sądu.

Rejestr wyroków sądowych o upadłości oraz upadłych dłużników (Registro Público de Resoluciones Concursales) jest powszechnie dostępny w języku hiszpańskim na specjalnej stronie internetowej.