Upadłość konsumencka w Irlandii

Postępowanie upadłościowe konsumenckie wszczynane jest wobec osoby, która nie jest w stanie spłacić swoich zobowiązań w całości lub w części. Dotyczy zarówno zobowiązań zabezpieczonych, jak i niezabezpieczonych. Celem postępowania jest sprawiedliwy podział aktywów dłużnika pomiędzy wierzycielami, a odbywa się on za pośrednictwem urzędnika Insolvency Service of Ireland (ISI), będącego odpowiednikiem syndyka masy upadłościowej.

Zmiany w 2016 roku

Poprawka do irlandzkiej ustawy o upadłości z 1988 roku została uchwalona w grudniu 2015 roku, a weszła w życie 29 stycznia 2016 roku. Przewiduje ona:

• Skrócenie czasu trwania postępowania upadłościowego z 3 lat do 1 roku (do grudnia 2013 roku było to 12 lat),
• Przywrócenie własności nieruchomości upadłemu po upływie 3 lat (wraz z ewentualnym obciążeniem hipoteki), o ile nie podlega ona sprzedaży na poczet spłaty zadłużenia,
• Skrócenie maksymalnego okresu spłaty zadłużenia z 5 do 3 lat, za wyjątkiem sytuacji odmowy współpracy bądź ukrycia aktywów, kiedy okres ten może zostać wydłużony,
• Uproszczenie procedur; 1 czerwca weszło w życie rozporządzenie znoszące ustawowy wymóg posiedzenia Sądu Najwyższego, a także przepisy przejściowe dla dłużników będących już w upadłości.

Zasady ogólne

Upadłość konsumencką można ogłosić w sytuacji utraty płynności finansowej, jednak irlandzkie instytucje doradcze zalecają wcześniejsze zasięgnięcie porady prawnej. Wniosek może złożyć sam dłużnik, może to uczynić również wierzyciel. Według irlandzkiej Ustawy o upadłości z 1988 roku, dłużnik musi dokonać „aktu upadłości”, aby została ona orzeczona przez sąd. Zanim to jednak nastąpi, dłużnik otrzymuje wezwanie do spłaty zadłużenia w terminie 14 dni. Brak spłaty w tym terminie skutkuje uznaniem dokonania aktu upadłości.

Dłużnik ma także możliwość zwrócenia się do sądu z wnioskiem o ochronę przed postępowaniem upadłościowym. Rozwiązanie to umożliwia zaproponowanie wierzycielom ugody. Do jej przyjęcia i zatwierdzenia przez sąd potrzebna jest zgoda trzech piątych ogólnej liczby wierzycieli, przy czym ma znaczenie także wartość zadłużenia względem każdego z nich. O ile dłużnik nie zdoła takiej zgody uzyskać, sąd może ogłosić jego upadłość z urzędu.

Wniosek o upadłość i procedura

Z chwilą podjęcia (samodzielnie lub za profesjonalną poradą) decyzji o wystąpieniu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, dłużnik musi podjąć szereg czynności. O ile, według ISI, pomoc adwokata nie jest obowiązkowa, to na dalszych etapach postępowania doradztwo prawne jest zalecane. Irlandzkie Stowarzyszenie Właścicieli Hipotecznych (Irish Mortgage Holders Organisation – IMHO) zapewnia bezpłatną pomoc prawną w kwestiach związanych z upadłością.

Kolejność działań jest następująca:

• Wpłata kwoty 200 euro tytułem opłaty urzędowej,
• Sporządzenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, który musi być potwierdzony oświadczeniem o prawdziwości danych,
• Zaopatrzenie ww. dokumentów w znaczki (stemple) skarbowe,
• Złożenie dokumentów w biurze podawczym sądu i otrzymanie terminu rozprawy,
• Stawienie się w sądzie w wyznaczonym dniu i udział w rozprawie; jeżeli wyjaśnienia dłużnika będą wystarczające, sąd ogłosi jego upadłość,
• Spotkanie z syndykiem masy upadłościowej i udzielenie mu wszelkich informacji o zadłużeniu i posiadanych aktywach,
• Zamieszczenie ogłoszenia o upadłości w państwowej gazecie Iris Oifigiúil,
• Zamieszczenie analogicznego ogłoszenia na stronie internetowej ISI lub w gazecie lokalnej.

Jak już wspomniano, do 1 czerwca 2016 roku wymagane było także posiedzenie Sądu Najwyższego, kończące procedurę; obowiązek ten znosi poprawka do ustawy o upadłości z 2015 roku.

Skutki ogłoszenia upadłości

Dłużnik otrzymuje z ISI kopię postanowienia o ogłoszeniu upadłości wraz z nakazem zajęcia majątku, jak również osobny formularz do wypełnienia, zawierający szczegółowe pytania odnośnie aktywów; będzie on pomocny w pracy syndyka podczas zarządzania majątkiem dłużnika w procesie upadłościowym.

Konta bankowe dłużnika zostają zablokowane. Będzie on miał do dyspozycji jedynie bieżący rachunek bankowy, na którym wolna od zajęć pozostanie kwota do 1000 euro na bieżące koszty utrzymania. ISI z urzędu informuje o upadłości dłużnika wszystkie banki i instytucje finansowe.

Z chwilą ogłoszenia upadłości dłużnika, cały jego majątek ruchomy i nieruchomy, jak i zadłużenia, przejmuje syndyk. Wierzyciele zwracają się we wszystkich sprawach bezpośrednio do niego. Syndyk uprawniony jest do otwierania urzędowej korespondencji upadłego. Ten natomiast zobowiązany jest do przekazywania syndykowi każdej nadwyżki przychodu ponad wyznaczoną sądownie kwotę.

Nazwisko upadłego umieszczane jest w rejestrze upadłości, przechowywanym w Biurze Eksperckim Sądu Najwyższego. Rejestr jest powszechnie dostępny.

Dochody i majątek

Syndyk negocjuje porozumienie, na mocy którego dłużnikowi zostanie pozostawiona wolna od zajęć kwota dochodu, w zależności od jego sytuacji rodzinnej. Czas trwania porozumienia wynosi do trzech lat – jak wspomniano, poprawka do ustawy upadłościowej skróciła ten okres z pięciu lat. Wszelkie świadczenia socjalne (emerytura, renta, zasiłki) wolne są od zajęć.

Dłużnik uprawniony jest do zachowania majątku o wartości łącznej do 6000 euro. Pozostałe mienie przejmuje syndyk, który ma obowiązek je spieniężyć. Jednakże istnieją dobra, które są wyłączone z masy upadłościowej i nie są brane pod uwagę przy obliczaniu wartości majątku pozostawionego dłużnikowi. Są to:

• Ubranie, bielizna, pościel,
• Umeblowanie i wyposażenie mieszkania niezbędne do życia,
• Rzeczy niezbędne dla rodziny i innych osób zamieszkujących razem z dłużnikiem i pozostających na jego utrzymaniu.

Wszelkie aktywa, których właścicielem stanie się dłużnik po ogłoszeniu upadłości (np. spadek), podlegają zajęciu przez syndyka.

W przypadku posiadania nieruchomości, syndyk może dokonać jej sprzedaży jedynie za zgodą sądu. Z reguły jednak sąd w podobnej sytuacji odracza sprzedaż ze względu na dobro rodziny. Jeżeli nieruchomość stanowi współwłasność dłużnika i jego współmałżonka, upadłość skutkuje rozdzielnością majątkową względem tej nieruchomości, a dysponentem części dłużnika staje się syndyk. Wspomniana poprawka z 2015 roku przewiduje przywrócenie własności dłużnikowi po upływie 3 lat.

Ograniczenia dłużnika i inne skutki upadłości konsumenckiej

Upadły dłużnik dopuszcza się przestępstwa, jeżeli:

• Nie ujawnia swojego statusu występując o pożyczkę lub kredyt w wysokości powyżej 650 euro,
• Posługuje się personaliami innymi niż te, które widnieją w rejestrze upadłościowym,
• Zatrudnia się jako dyrektor, manager, audytor, likwidator lub członek zarządu przedsiębiorstwa bez zgody sądu.

Za powyższe przestępstwa grozi kara do 5 lat pozbawienia wolności i grzywna w wysokości 1270 euro.

Upadły dłużnik podlega wielu sankcjom, spośród których należy wskazać:

• Obowiązek każdorazowego zgłaszania syndykowi zamiaru wyjazdu z Irlandii. Niezgłoszenie może skutkować aresztowaniem, jeżeli sąd uzna, że dłużnik opuszcza kraj dla uniknięcia konsekwencji upadłości,
• Brak możliwości działania w imieniu osoby trzeciej jako jej pełnomocnik; jeżeli dłużnik posiadał wcześniej jakiekolwiek pełnomocnictwa, zostają one automatycznie anulowane wraz z ogłoszeniem upadłości,
• Zakaz pełnienia funkcji męża zaufania, powiernika instytucji charytatywnej, itp. po ogłoszeniu upadłości,
• Możliwość wykluczenia z niektórych stowarzyszeń i organizacji zawodowych.

Upadłość konsumencka w Irlandii jest skuteczna we wszystkich krajach Unii Europejskiej na mocy Rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego.