Majątek w upadłości

Istotną kwestią w postępowaniu o ogłoszenie upadłości jest ujawnienie wszystkich składników majątkowych dłużnika. Nie pozostawia wątpliwości, że chodzi o taki majątek, którego właścicielem jest dłużnik. Pojawia się zatem pytanie:

• CO Z MAJĄTKIEM WSPÓLNYM MAŁŻONKÓW?

Składając wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, osoba będąca w małżeństwie i pozostająca w ustroju wspólności majątkowej powinna wskazać również te części majątku, które posiada wspólnie z małżonkiem.

Majątek małżonków jest traktowany jako wspólny i będzie przeznaczony na zaspokojenie potrzeb wierzycieli upadłego jeżeli:

• w chwili ogłoszenia upadłości konsumenckiej małżonkowie pozostają w ustroju wspólności majątkowej,
• małżonkowie ustanowili rozdzielność majątkową w czasie krótszym niż dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej,
• małżonkowie ustanowili umową majątkową – ograniczenie wspólności majątkowej – w czasie krótszym niż dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej,
• sąd orzeczeniem ustanowił rozdzielność majątkową w czasie krótszym niż rok przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności został złożony co najmniej dwa lata przed datą złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej,

a także jeśli:

• rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Chyba, że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

• BYLI RAZEM, ALE…

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej powoduje, że między małżonkami powstaje ustrój rozdzielności majątkowej. Dotyczy to oczywiście małżeństw, w których ustrój rozdzielności majątkowej wcześniej nie istniał. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Małżonek upadłego konsumenta ma szansę zachować pewne przedmioty, mimo iż stanowią one majątek wspólny, jeżeli są mu one niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej. Wyjątek ten nie dotyczy jednak przedmiotów, które nabyto do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Istnieje domniemanie, zgodnie z którym przyjmuje się, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa. Istnieje możliwość obalenia takiego domniemania w odniesieniu do konkretnych elementów majątku za pomocą właściwych dowodów.

Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej jednego z małżonków, drugi małżonek musi pogodzić się z tym, że jego udział w majątku wspólnym będzie przeznaczony na zaspokojenie roszczeń wierzycieli współmałżonka – upadłego konsumenta. Szansą na zaspokojenie własnego udziału w majątku wspólnym jest zgłoszenie tej wierzytelności sędziemu-komisarzowi. Jednakże małżonkowi dłużnika nie przysługuje pierwszeństwo w spłacie jego wierzytelności. Jest on traktowany jak pozostali wierzyciele. Oznacza to, że jego roszczenia są zaspokajane na zasadach ogólnych. Jeżeli w trakcie postępowania upadłościowego wierzytelność współmałżonka nie zostanie zaspokojona, może zostać objęta planem spłaty, a także – podobnie jak inne niezaspokojone wierzytelności – umorzona.

Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez osobę będącą w związku małżeńskim, może zatem rzutować na sytuację majątkową drugiego współmałżonka. Dłużnicy podejmujący decyzję o uruchomieniu postępowania upadłościowego winni więc mieć powyższe na uwadze.

• GDY NIE MAMY MAJĄTKU

Kolejną kwestią jest problem braku majątku dłużnika. Otóż przed zmianą przepisów dotyczących upadłości konsumenckiej powodem oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej była okoliczność, że dłużnicy nie są w stanie wykazać, że dysponują majątkiem pozwalającym na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Szansa na ogłoszenie upadłości konsumenckiej nawet pomimo braku majątku pojawiła się w 2015 r., wówczas zaczęły obowiązywać nowe przepisy w zakresie upadłości konsumenckiej. Kwestię pokrycia kosztów postępowania w takiej sytuacji reguluje art. 491⁷ ustawy Prawo upadłościowe. Brzmienie tego przepisu oznacza dla dłużnika, iż brak majątku nie stanowi przeszkody w ubieganiu się o oddłużenie konsumenckie.

Stosownie do zapisów ustawy Prawo Upadłościowe, w przypadku gdy na dzień ogłoszenia upadłości konsumenckiej majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania, koszty te pokrywa tymczasowo Skarb Państwa. Sędzia-komisarz wskazuje postanowieniem, jaki jest koszt postępowania i zarządza niezwłoczną tymczasową wypłatę tej kwoty ze środków Skarbu Państwa. Tymczasowość owej wypłaty oznacza, że koszty postępowania upadłościowego mają być ostatecznie przerzucone na upadłego. Syndyk zwraca Skarbowi Państwa wypłaconą kwotę zaraz po tym, jak do masy upadłości wpłyną fundusze wystarczające na pokrycie omawianej opłaty. Pieniądze mogą np. pochodzić ze sprzedaży mieszkania dłużnika. W sytuacji gdy do masy upadłości nie wpłyną wystarczające środki na uregulowanie kosztów postępowania, koszty te będą uwzględnione w pełnej wysokości, w planie spłaty wierzycieli. Dłużnik realizując wytyczne planu spłaty, zwraca Skarbowi Państwa należną sumę. Spłata zobowiązania może być rozłożona na miesięczne raty w czasie nie dłuższym niż przewidzianym w harmonogramie planu spłaty wierzycieli.

Istnieje możliwość umorzenia kosztów postępowania, jeżeli sąd uzna, że sytuacja życiowa i finansowa dłużnika bezsprzecznie wskazuje na to, że nie będzie on zdolny do dokonania jakiejkolwiek spłaty w ramach realizowania planu spłaty wierzycieli. Wówczas może konsumentowi umorzyć jego wierzytelności bez ustalenia planu spłaty. W takiej sytuacji, umorzeniu ulegają również koszty postępowania, które wówczas obciążą w całości Skarb Państwa.

Dzięki ww. przepisom ustawodawca dał możliwość oddłużenia również tym najbiedniejszym konsumentom. Nawet jeśli dłużnik chce ubiegać się o oddłużenie, a nie posiada majątku, nie musi zrezygnować ze swojego zamiaru, tylko dlatego, że nie jest w stanie opłacić kosztów postępowania.

• ILE TO KOSZTUJE?

Należy przy tym pamiętać, że rozpoczęcie postępowania upadłościowego rozpoczyna się od złożenia w sądzie właściwego wniosku. Koszt opłaty sądowej od złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wynosi na dzień dzisiejszy 30 zł. Jeżeli dłużnik jest reprezentowany przez pełnomocnika, opłata skarbowa od pełnomocnictwa to koszt 17 zł. Kwoty te można uznać za stosunkowo niewielkie zważywszy na to, że dłużnik ma szansę na wyjście ze stanu niewypłacalności.

Autor: Radca Prawny Karolina Falkowska