Kolejność zaspokajania wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym jest ściśle określona. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego bezwarunkowo regulują kolejność spłaty poszczególnych wierzytelności. Jest to katalog zamknięty, co oznacza, że komornik nie jest uprawniony do wprowadzania swoich grup wierzycieli.
Regulacja prawna
Według kodeksu postępowania cywilnego:
Art. 1025. Kolejność zaspokajania kosztów i należności z kwoty uzyskanej z egzekucji
§ 1. Z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:
1) koszty egzekucyjne z wyjątkiem kosztów zastępstwa prawnego przyznanych przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym;
2) należności alimentacyjne;
3) należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika;
4) należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim;
5) należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu;
6) należności za pracę nie zaspokojone w kolejności trzeciej;
7) należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej;
8) (uchylony)
9) należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję;
10) inne należności.
§ 2. Po zaspokojeniu wszystkich należności ulegają zaspokojeniu kary pieniężne oraz grzywny sądowe i administracyjne.
§ 3. W równym stopniu z należnością ulegają zaspokojeniu odsetki i koszty postępowania oraz przyznane przez komornika koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym. Z pierwszeństwa równego należnościom kategorii czwartej i piątej korzystają wszystkie roszczenia o świadczenia uboczne objęte zabezpieczeniem na mocy odrębnych przepisów. Roszczenia o świadczenia uboczne nieobjęte zabezpieczeniem zaspokaja się w kategorii dziesiątej, chyba że należność podlegałaby zaspokojeniu w kategorii wcześniejszej. To samo dotyczy roszczeń o świadczenia należne dożywotnikowi.
§ 4. Jeżeli przedmiotem egzekucji jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, wierzytelność spółdzielni mieszkaniowej z tytułu nie wniesionego wkładu budowlanego związana z tym prawem ulega zaspokojeniu przed należnością zabezpieczoną na tym prawie hipotecznie.
Art. 1026. Zasada pierwszeństwa i proporcjonalności w zaspokajaniu należności i praw z kwoty uzyskanej w egzekucji.
§ 1. Jeżeli suma objęta podziałem nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności i praw tej samej kategorii, należności zaliczone w artykule poprzedzającym do kategorii czwartej i piątej będą zaspokojone w kolejności odpowiadającej przysługującemu im pierwszeństwu, inne zaś należności – stosunkowo do wysokości każdej z nich.
§ 11. Jeżeli z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokojeniu podlegają zarówno wierzytelności zabezpieczone hipoteką, jak i prawa lub roszczenia ciążące na nieruchomości, o pierwszeństwie między hipoteką a tymi prawami lub roszczeniami rozstrzyga chwila, od której liczy się skutki wpisu hipoteki, prawa lub roszczenia do księgi wieczystej.
§ 2. Wydzieloną wierzycielowi sumę zalicza się przede wszystkim na koszty postępowania, następnie na odsetki, a w końcu na sumę dłużną.
§ 3. W przypadku połączenia postępowań egzekucyjnych toczących się co do kilku nieruchomości tego samego dłużnika, suma przypadająca po zaspokojeniu należności zaliczonych do wyższej kategorii na zaspokojenie ciążących na nieruchomościach hipotek oraz praw i roszczeń, które wygasły wskutek przysądzenia własności, ulega podziałowi na tyle części, ile nieruchomości było przedmiotem połączonych postępowań, w takim stosunku, w jakim wartość poszczególnych nieruchomości pozostawała do wartości całości gospodarczej, którą tworzyły te nieruchomości. Hipoteki, roszczenia i prawa ciążące na nieruchomości zaspokaja się tylko w tej części sumy, która odpowiada wartości obciążonej nimi nieruchomości. Pozostałą część sumy dzieli się stosownie do § 1.
Interpretacja przepisów
Jak widzimy, powyższe przepisy regulują (art. 1026) sposób podziału między należnościami, należącymi do tej samej kategorii, jeżeli kwota uzyskana z egzekucji nie jest wystarczająca do zaspokojenia wszystkich należności z tej kategorii. Podział dokonywany jest proporcjonalnie, pomiędzy wszystkich wierzycieli z należnościami z danej kategorii. Pierwszeństwo mają należności kategorii wcześniejszej: pierwsza przed drugą, druga przed trzecią, itd. Wyjątek stanowią należności z tytułu wynagrodzenia za pracę (p. 6 § 1 art. 1025 kpc).
Zdarza się, że przypadająca do podziału kwota nie wystarczy na zaspokojenie całości danej kategorii. W tym wypadku w pierwszej kolejności dla wierzyciela zalicza się sumę na pokrycie kosztów postępowania, dalej na odsetki, a w następnej kolejności na należność główną. Wobec należności egzekucyjnych § 2 art. 1026 kpc nie ma zastosowania, gdyż są one zaspokajane w pierwszej kolejności, przed innymi należnościami. Paragraf ten odnosi się do kosztów egzekucji, w której uzyskano kwotę do podziału. Niemniej, podstawę do określenia wysokości należności stanowi kwota świadczenia głównego, bez odsetek i innych należności ubocznych.
Wierzytelności banków (w związku z udzielonymi kredytami), które są zabezpieczone hipoteką, zaspokajane są drogą podziału kwoty uzyskanej z egzekucji, proporcjonalnie do wysokości każdej z nich.
Jeżeli chodzi o należności alimentacyjne, ścisłe zastosowanie podziału według art. 1026 § 1 kpc mogłoby doprowadzić do sytuacji, że kwota, uzyskana po podziale, mogłaby nie zaspokoić potrzeb jednych z wierzycieli, a nadmiernie zaspokoiłaby innych. Taki podział, jako sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, nie może być żądany.
Kilka przykładów
1. Pan Kowalski posiada majątek wart 50 000 zł. Zalega z alimentami na dziecko w kwocie 20 000 zł, z podatkami na kwotę 65 000 zł, ma niezapłacone dwie faktury w dwóch firmach: A – 30 000 zł i B – 20 000 zł. Koszty egzekucji wynoszą 5000 zł, wszystkie sprawy są u komornika. Jak będzie wyglądać zaspokojenie wierzycieli?
Najpierw zostaną zaspokojone koszty egzekucji (kategoria I). Następnie komornik zaspokoi należność wobec dziecka (kategoria II), dalej wobec Urzędu Skarbowego (podatki – kategoria VII). Jednak na poczet spłaty poprzednich kategorii komornik pobrał już z majątku pana Kowalskiego 25 000 zł (koszty egzekucji + alimenty). Urząd Skarbowy otrzyma zatem pozostałe z majątku 25 000 zł, natomiast faktury pozostaną niezapłacone.
2. Majątek pana Kowalskiego wart jest 100 000 zł. Zgodnie z przepisami wierzyciele będą spłacani w analogiczny sposób, jak w przykładzie poprzednim, a majątek wystarczy na zaspokojenie kosztów egzekucji, alimentów i podatków. Suma wierzytelności z tytułu niezapłaconych faktur firm A i B wynosi 50 000 zł, tymczasem do podziału pozostało jedynie 10 000 zł.
W tej sytuacji należy obliczyć stosunek, w jakim kwota ta pozostaje do całości wierzytelności – jest to 1/5 i w tej wysokości, proporcjonalnie do kwot poszczególnych faktur, zostaną zaspokojone obie firmy. I tak: firma A otrzyma 1/5 kwoty 30 000 zł = 6 000 zł, a firma B 1/5 kwoty 20 000 zł = 4 000 zł.
3. Majątek pana Kowalskiego jest wart 50 000 zł, ale tak firma A, jak i B, zabezpieczyły swoje należności przez ustanowienie hipoteki na nieruchomości pana Kowalskiego, stanowiącej cały jego majątek i sprzedanej przez komornika. Firma B ustanowiła hipotekę jako pierwsza, firma A jako druga. Jak będzie przebiegać ich zaspokojenie?
Podobnie jak w poprzednich przypadkach, najpierw zostaną spłacone koszty egzekucji i zaległe alimenty. Po odjęciu 5 000 zł i 20 000 zł pozostanie kwota 25 000 zł. Ponieważ obie firmy ustanowiły hipotekę, ich należności zostaną zaliczone do kategorii V, zatem będą mieć pierwszeństwo przed zobowiązaniem podatkowym (kategoria VII). Jednak zobowiązania wobec obu firm (30 000 dla firmy A i 20 000 dla firmy B) przekraczają wartość pozostałego majątku pana Kowalskiego. Z uwagi na ustanowioną hipotekę nie ma tu zastosowania zasada proporcjonalności, ale – zgodnie z art. 1026 kpc – zasada pierwszeństwa, dotycząca kategorii IV i V (wierzytelności zabezpieczonych hipoteką). Według tej zasady, pierwszeństwo ma wierzytelność zabezpieczona wcześniej. Zatem w sytuacji, kiedy firma B ustanowiła hipotekę jako pierwsza, zostanie zaspokojona w całości i odzyska 20 000 zł. Natomiast firma A otrzyma jedynie pozostałe z majątku pana Kowalskiego 5 000 zł, zaś zobowiązanie podatkowe nie zostanie zapłacone.
Dodaj komentarz