Spłacanie długów a zachowanie majątku

Problematyka zaciągania oraz spłacania zadłużenia pozostaje nie tylko kwestią indywidualną dłużnika i jego majątku, ale jest przede wszystkim sprawą wszystkich członków rodziny, w tym także ich składników majątku.

Gdy spotykamy się z problemem rosnącego zadłużenia i braku możliwości spłaty długów, dociera do nas fakt ryzyka egzekucji ze zgromadzonego majątku, co może doprowadzić do bankructwa.

Razem na dobre i złe

Kiedy dochodzi do zawarcia małżeństwa, między małżonkami powstaje ustrój ustawowej wspólności majątkowej. Oznacza to, że nie tylko nabyty przez małżonków majątek staje się wspólny, ale także wspólne są długi. Od tego dnia, oboje zaczynają odpowiadać za zaciągnięte przez siebie nawzajem zobowiązania.

Zasadą jest, że w małżeństwie:

• drugi małżonek odpowiada solidarnie za długi małżonka-dłużnika, gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte na zwykłe potrzeby rodziny.
• natomiast w sytuacji, w której zobowiązanie zaciąga jeden z małżonków, ale za zgodą drugiego, to zaspokojenie wierzyciela może nastąpić z majątku wspólnego małżonków.
• kiedy osoba zamężna ubiega się o kredyt w banku, spotyka się zazwyczaj z koniecznością uzyskania zgody od współmałżonka na zawarcie danego zobowiązania.
• olejną formą zabezpieczenia stosowaną przez instytucje finansowe jest weksel poręczający kredyt. Osoba lub podmiot, który posiada prawa do podpisanego weksla, może domagać się od osoby, której nazwisko widnieje na wekslu, spłaty wskazanej w nim kwoty, w tym na drodze sądowej.

Ochroną majątku rodzinnego jest najczęściej wprowadzanie ustroju rozdzielności majątkowej, która powoduje, że każdy z małżonków gromadzi oddzielenie własny majątek, a odpowiedzialność za długi zostaje pokryta tylko z tego majątku.

Zdarza się, że kiedy przedsiębiorca prowadzący firmę wpada w kłopoty finansowe, nie chcąc utracić źródła utrzymania, szuka ratunku w przekazaniu działalności gospodarczej członkowi rodziny.

W sytuacji, kiedy on sam ma zablokowane konta, a do drzwi pukają komornicy, zadłużony przedsiębiorca może wpaść na pomysł otwarcia firmy na inną osobę lub co gorsza pośpiesznego przepisania swojego majątku. I tak, kiedy firma jest niejako prowadzona od nowa, ma nowego właściciela, wpływają nowe zlecenia, to takie działanie nie jest zabronione, gdyż każdy obywatel posiada wolność gospodarczą, chyba że prowadzenie dzielności zostało mu sądownie zakazane.

Problemy finansowe jednego członka rodziny, mogą ściągnąć kłopoty również na inne osoby.

• kiedy dłużnik przepisuje na żonę, męża majątek swój lub bankrutującej firmy. Takie działanie zostanie uznane za nieskuteczne. Zakłada się bowiem, że dłużnik przepisując majątek na członka najbliższej rodziny działa w złej wierze.
• pomniejszając dobytek, dłużnik szkodzi wierzycielom. Działanie dłużnika skierowane przeciwko udaremnieniu egzekucji jest działaniem krzywdzącym wierzycieli.

Wierzyciele, którzy spotkali się z takim nieuczciwym zachowaniem dłużników mogą skorzystać z

tzw. SKARGI PAULIŃSKIEJ – jest to funkcjonująca w polskim ustawodawstwie  instytucja prawna, która chroni wierzycieli przed poczynaniami nieuczciwych dłużników.

Zapewnia ona wierzycielom możliwość ubiegania się o uzyskanie prawa do zaspokojenia własnych roszczeń z majątku osoby trzeciej, która wskutek czynności prawnej dłużnika, dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, uzyskała korzyść majątkową.

Inaczej rzecz ujmując – wierzyciel ma prawo do złożenia SKARGI PAULIŃSKIEJ, kiedy dłużnik wyzbył się własnego majątku, przez co stał się niewypłacalny, ale też jeżeli uszczuplił swój majątek i w związku z tym niemożliwe jest wyegzekwowanie od niego środków na spłatę zaległej wierzytelności.

Wierzyciel będzie mógł skorzystać z takiej skargi tylko, jeżeli zaistnieją łącznie wszystkie przesłanki wskazane w Kodeksie cywilnym, a są to:

• dokonanie przez dłużnika czynności prawnej, np. sprzedaż, która doprowadziła do jego niewypłacalności (lub zwiększenia jej stopnia) i w rezultacie jest czynnością z pokrzywdzeniem wierzycieli;
• dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;
• osoba trzecia, która uzyskała w wyniku tego działania korzyść majątkową, wiedziała o pobudkach dłużnika lub nie zachowała należytej staranności, aby się o nich dowiedzieć.

Jednak jeśli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową nieodpłatnie, to wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną nawet, jeśli osoba ta nie wiedziała i zachowując należytą staranność nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik świadomie działa na niekorzyść wierzyciela.

Ponadto, skarga paulińska będzie mogła zostać złożona, jeśli na skutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, korzyść majątkową uzyskała osoba z najbliższej rodziny dłużnika.

W przypadku bliskich krewnych domniemywa się, że dana osoba znała okoliczności sprzedaży majątku. Podobne domniemanie stosuje się w sytuacji, gdy korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca będący w stałych relacjach gospodarczych z dłużnikiem.

Należy podkreślić, że ciężar dowodowy w przypadku chęci skorzystania z prawa do skargi paulińskiej spoczywa na wierzycielu. Wierzyciel ma ta to 5 lat od dnia zaistnienia danej czynności. Pozew  jest w tym przypadku kierowany wobec osoby, która pozyskała majątek od dłużnika.

W sytuacji, kiedy dłużnik ma wielu wierzycieli, to ten względem którego czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną, ma pierwszeństwo przed innymi wierzycielami w dochodzeniu swoich roszczeń z elementów, które wyszły z majątku dłużnika.

Dodatkowo trzeba zwrócić uwagę, że koszty notarialne i koszty podatkowe związane z wyzbyciem się własności nieruchomości nie są małe, a transakcja przeprowadzona niezgodnie z prawem szybko zostanie unieważniona.

Znaczące jest także to, że jeżeli osoba firmująca swoim nazwiskiem daną firmę, w rzeczywistości wcale jej nie prowadzi, to mamy do czynienia z przestępstwem skarbowym zwanym firmanctwem.

Autor: Radca Prawny Karolina Falkowska