Przedawnienia roszczeń – o tym WARTO WIEDZIEĆ

• bardzo istotną kwestią w przedmiocie zarówno żądania jak i spełniania roszczeń majątkowych jest sprawa ich przedawnienia.

• Ogólna reguła prawa cywilnego stanowi, że roszczenia majątkowe, poza wyjątkami uwzględnionymi w ustawie, ulegają przedawnieniu. Regulacje dotyczące przedawnień znajdziemy w zapisach kodeksu cywilnego, w jego części ogólnej, a także w części dotyczącej poszczególnych umów, np. umowy o dzieło, gdzie termin przedawnienia jest uregulowany w sposób szczególny.

• Przedawnieniu podlegają wyłącznie roszczenia majątkowe, to znaczy takie, które w pierwszej kolejności prowadzą do powiększenia lub utrzymania dotychczasowego stanu majątkowego osoby uprawnionej.

• Dodatkowo przedawnieniu podlegają też roszczenia niemajątkowe ze stosunku pracy.

• Wyjątkowo nie przedawnia się roszczenie windykacyjne dotyczące nieruchomości, co jednak nie wyklucza jej zasiedzenia, czyli nabycia do niej praw na skutek upływu czasu.

Przedawnienie roszczenia jest instytucją prawa cywilnego, stworzoną dla ochrony dłużnika, którego sytuacja finansowa po pewnym czasie mogłaby się pogorszyć.  

Funkcjonuje nie tylko w Polsce, ale w całej Europie. Zapewnia dłużnikowi możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego prawem terminu, co sprawia, że w obrocie prawnym nie pozostaje za dużo starych wierzytelności.

• Trzeba pamiętać, że przedawniony dług nie znika, a oznacza, że wierzyciel nie będzie mógł się domagać spełnienia świadczenia.   

• Po nowelizacji kodeksu cywilnego sąd w stosunku do konsumenta uwzględnia przedawnienie z urzędu.

• Przedawnienie jest narzędziem chroniącym dłużnika, nie może ono bowiem długo pozostawać w niepewności, co do potencjalnego zachowania wierzyciela. Przedawnienie roszczeń realizuje jedną z głównych zasad prawa cywilnego mówiącą o tym, że ochrony sądowej należy udzielać tylko tym uprawnieniom majątkowym, które są lub mogą być efektywnie wykonywane.

Przedawnienie roszczeń dotyczy wielu dłużników i wierzycieli, ale nie każdy z nich zetknął się z tym zagadnieniem.

• Mówiąc najkrócej – przedawnienie roszczeń chroni dłużników przed zbyt długą niepewnością o los ich niespłaconego zobowiązania. W praktyce oznacza to, że jeżeli wierzyciel nie skorzystał z prawa i możliwości do dochodzenia swojego roszczenia, to po upływie określonego czasu, dłużnik może się od zapłaty uchylić. Jest to równoznaczne z tym, że wierzyciel nie będzie mógł domagać się uregulowania zaległych należności i przymusowo ich egzekwować.

• Trzeba jednak pamiętać, że nawet przedawnione roszczenie może być spełnione przez dłużnika jako zobowiązanie naturalne, czyli takie którego wyegzekwowanie jest możliwe tylko dobrowolnie. W takim przypadku                dłużnik może, choć nie ma takiego obowiązku by spełnić roszczenie wierzyciela. Jeśli jednak dłużnik spełni przedawniony dług nie może domagać się jego zwrotu.

• Dnia 09 lipca 2018 r. wszedł w życie zapis dający wierzycielom nadzieję, że pomimo przeminięcia terminu przedawnienia, jeżeli będą tego wymagały względy słuszności, upływ czasu przedawnienia nie zostanie przez sąd uwzględniony.

• Termin przedawnienia, jeżeli tylko przepisy nie mówią inaczej, wynosi obecnie 6 lat (było 10).

• W przypadku roszczeń o świadczenia okresowe i związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, czas ten (niezmiennie) wynosi       3 lata. Przedawnienia związane z prowadzeniem firmy odnoszą się do roszczeń, jakie przedsiębiorca kieruje przeciwko konsumentowi lub innemu przedsiębiorcy.

• Roszczenia konsumenta wobec firmy przedawniają się po 6 latach. Od dnia w którym dane roszczenie stało się wymagalne, rozpoczyna się bieg przedawnienia.

• Nie ma możliwości, aby terminy przedawnień były wydłużane lub skracane.

• ALE – Istnieje jednak grupa roszczeń, co do których bieg przedawnienia nie rozpoczyna się lub ulega zawieszeniu. Są to:

 – roszczenia dzieci przeciwko rodzicom w czasie trwania władzy rodzicielskiej,

– roszczenia osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnej przeciwko tym, którzy sprawują nad nimi opiekę przez czas jej trwania,

– roszczenia jednego małżonka względem drugiego w czasie trwania małżeństwa,

–  roszczenia, kiedy to osoba uprawniona nie może ich dochodzić z powodu zaistnienia siły wyższej do czasu ustąpienia przeszkody uniemożliwiającej działanie.

Każdy rozpoczęty bieg przedawnienia może zostać przerwany.

Po tym jak przedawnienie zostanie przerwane, czas przedawnienia biegnie od nowa. Dzieje się tak w następujących przypadkach:

– dłużnik uznał roszczenie,

– wszczęto mediację,

– miała miejsce przed sądem lub innym organem powołanym do rozpatrywania tego typu spraw czynność, której celem było dochodzenie, ustalenie, zaspokojenie albo zabezpieczenie roszczenia.

• Ważną kwestią jest także ustalenie od jakiego momentu przedawnienie zaczyna swój bieg. W zasadzie od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Na przykład: w przypadku płatności poszczególnej raty za kredyt, która ma być realizowana do 10 dnia każdego miesiąca, przedawnienie zaczyna się następnego, to jest 11 dnia. Wymagalność płatności rat kredytowych następuje co miesiąc. Od tego momentu rozpoczyna się bieg przedawnienia, które trwa 6 lat – w przypadku większości roszczeń, a 3 lata, kiedy mamy do czynienia z roszczeniami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz z roszczeniami o świadczenia okresowe (np. alimentami, czynszem najmu).

 Od tej reguły istnieje jednak wiele wyjątków, np.:

– roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych będących przestępstwami – 20 lat od daty popełnienia przestępstwa (w przypadku wyroku skazującego);

 – roszczenia przedsiębiorcy z tytułu dokonanej sprzedaży – 2 lata;

– roszczenia z tytułu umowy przewozu – 1 rok.

Przed nowelizacją kodeksu cywilnego kłopotliwe było policzenie końca terminu przedawnienia, gdyż z reguły dłużnik i wierzyciel wskazywali inne daty.

Obecnie zgodnie z brzmieniem art. 118 kodeksu cywilnego zdanie drugie: Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Oznacza to, że dla ustalenia upływu terminu przedawnienia wynoszącego co najmniej 2 lata wystarczające będzie określenie roku w którym dochodzi do przedawnienia roszczenia, gdyż w wyniku nowelizacji przedawnienie przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, czyli 31 grudnia.

Autor: Radca Prawny Karolina Falkowska