Kodeks spółek handlowych określa sytuacje, w których zarządy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych zobowiązane są zwołać zgromadzenie wspólników celem podjęcia uchwały odnośnie dalszego istnienia spółki. Obowiązujące od 2016 roku Prawo restrukturyzacyjne umożliwia spółkom skorzystanie z postępowania sanacyjnego.
Alternatywa dla upadłości
W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością ma zastosowanie art. 233 Kodeksu spółek handlowych: „Jeżeli bilans sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki”. Natomiast spółek akcyjnych dotyczy zapis art. 397: „Jeżeli bilans sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz jedną trzecią kapitału zakładowego, zarząd obowiązany jest niezwłocznie zwołać walne zgromadzenie celem powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki”.
Zgodnie z ustawą Prawo restrukturyzacyjne, wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego może złożyć zarówno niewypłacalny dłużnik, jak i jego wierzyciele. Sanacja spółki może być dla nich znacznie bardziej korzystna, niż jej upadłość; umożliwia bowiem dalszą działalność firmy i daje większe szanse na odzyskanie wierzytelności. Taki był też cel ustawodawcy – ograniczenie liczby postępowań upadłościowych, prowadzących w ogromnej większości jedynie do likwidacji przedsiębiorstw, a nie zawsze do zaspokojenia wierzycieli. Postępowanie sanacyjne pozwala na skorzystanie z działań na rzecz restrukturyzacji spółki, do tej pory niedostępne w ramach postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu. Zapewnia także ochronę wierzycielom, którzy mają znaczący wpływ na przebieg postępowania i mogą je nadzorować na każdym etapie.
Sanacja spółki a inne postępowania restrukturyzacyjne
Prawo restrukturyzacyjne rozpoznaje cztery rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego: postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe, postępowanie sanacyjne. Spośród nich jedynie postępowanie sanacyjne daje możliwość wniesienia o jego otwarcie również wierzycielowi. Pozostałe trzy mogą zostać wszczęte wyłącznie na wniosek dłużnika. Jest to o tyle logiczne, że tylko postępowanie sanacyjne obejmuje działania reorganizacyjne w firmie i zawarcie układu bez udziału (a niekiedy nawet wbrew woli) dłużnika. W pozostałych postępowaniach dłużnik ma pełną inicjatywę i udział.
Złożenie przez wierzyciela wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego wobec dłużnika ma także dla tego ostatniego znaczenie mobilizujące. Jeżeli natomiast wierzyciel złoży wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika, ten może wystąpić z wnioskiem o otwarcie postępowania sanacyjnego (albo innego restrukturyzacyjnego) celem ochrony przed upadłością. Prawo restrukturyzacyjne stanowi bowiem, że: „W przypadku złożenia wniosku restrukturyzacyjnego i wniosku o ogłoszenie upadłości, w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny” (art.11). Wniosek o ogłoszenie upadłości sąd rozpatruje dopiero w razie nieskuteczności postępowania sanacyjnego.
Specyfiką postępowania sanacyjnego jest brak możliwości zarządzania masą sanacyjną przez dłużnika; do sprawowania tej funkcji sąd powołuje zarządcę. W niektórych, wyjątkowych sytuacjach sąd może pozostawić zarząd w rękach dłużnika. Zarządca dokonuje inwentaryzacji masy sanacyjnej i spisu wierzytelności, po czym przystępuje do działań restrukturyzacyjnych, zmierzających do przywrócenia dłużnikowi płynności finansowej. Ma przy tym bardzo szerokie uprawnienia. Jednym z istotniejszych jest możliwość odstępowania od umów wzajemnych, zawartych przez dłużnika, a nie wykonanych w całości lub w części. Na takie odstąpienie od umowy musi wyrazić zgodę sędzia-komisarz. Odstąpienie od umów przez zarządcę jest niekiedy jedyną możliwością uwolnienia się dłużnika od niekorzystnych kontraktów, od których sam nie mógł odstąpić bez narażenia się na kary umowne. Zdaniem ustawodawcy bowiem, od interesów kontrahentów dłużnika istotniejszy jest interes ogółu wierzycieli.
Postępowanie sanacyjne chroni również dłużnika przed wierzycielami w zakresie egzekucji wierzytelności. Z chwilą otwarcia postępowania sanacyjnego zostają z mocy prawa zawieszone, ponadto sędzia-komisarz może uchylić zajęcia dokonane w toku postępowań egzekucyjnych (np. zajęcia rachunków bankowych). W czasie trwania postępowania sanacyjnego nie można wszczynać żadnych nowych egzekucji.
Sanacja spółki a stosunki pracownicze
Otwarcie postępowania sanacyjnego stwarza możliwość redukcji zatrudnienia. Prawo restrukturyzacyjne daje zarządcy w tym obszarze możliwości takie same, jak w przypadku postępowania upadłościowego. Nie mają zastosowania przepisy, dające pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony szczególnej ochrony przed zwolnieniem. Pracownicy zatrudnieni na czas określony lub na umowę zlecenie mogą być zwolnieni za dwutygodniowym wypowiedzeniem przez każdą ze stron. Jest to postępowanie oszczędzające pracowników, bowiem w ramach np. upadłości układowej, na skutek braku podobnych rozwiązań, dłużnik nie ma możliwości bieżącego spłacania roszczeń pracowniczych; w wielu wypadkach prowadzi to do likwidacji spółki i tym samym utraty pracy przez wszystkich pracowników.
Wszystkie przewidywane zwolnienia muszą się znaleźć w planie restrukturyzacyjnym, który zarządca oddaje do zatwierdzenia sędziemu-komisarzowi.
Sprzedaż majątku spółki
Postępowanie sanacyjne umożliwia zarządcy sprzedaż składników majątku dłużnika ze skutkiem identycznym jak sprzedaż dokonywana przez syndyka masy upadłościowej. Taka sprzedaż powoduje wygaśnięcie obciążeń na tym majątku, zwłaszcza hipoteki na nieruchomości i zastawu na mieniu ruchomym. Jest to rozwiązanie korzystne zarówno dla dłużnika, jak i wierzycieli, gdyż wyrównuje ich szanse i zwiększa wpływ na przebieg postępowania sanacyjnego.
Skutki sprzedaży majątku spółki w postępowaniu sanacyjnym nie różnią się od tych przewidzianych w ustawie Prawo upadłościowe. Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego, nabywca rzeczy staje się jej właścicielem i powinien ją natychmiast odebrać. Nie przysługują mu przy tym roszczenia z tytułu rękojmi za wady rzeczy. Przeciwko nabywcy nie można podnosić zarzutów co do ważności nabycia. Zatem nabycie rzeczy ruchomej w postępowaniu sanacyjnym ma charakter pierwotny, czyli nabywca staje się właścicielem rzeczy nawet wówczas, jeżeli dłużnik nie był jej właścicielem.
Dodaj komentarz