Restrukturyzacja zamiast upadłości

Problem rosnącego zadłużenia w przedsiębiorstwie można rozwiązać na kilka sposobów. Istniejące normy prawne dają możliwość wyboru:

• czy dane przedsiębiorstwo zachować i wtedy wdrożyć proces restrukturyzacji
• czy w braku możliwości zachowania przedsiębiorstwa ogłosić jego upadłość. W tym kontekście należy pamiętać, że proces restrukturyzacji powinien mieć pierwszeństwo przed ogłoszeniem upadłości, bowiem tylko restrukturyzacja zapewnia dalsze trwanie przedsiębiorstwa.

Gdy mówimy o kłopotach finansowych przedsiębiorstwa to w sensie prawnym stosujemy określenie niewypłacalność przedsiębiorcy, która oznacza brak możliwości spłacania wymagalnych zobowiązań finansowych. Prawo upadłościowe daje niewypłacalnym przedsiębiorcom możliwość ubiegania się o ogłoszenie upadłości ich firmy.

O niewypłacalności można mówić, jeżeli dłużnik od przeszło trzech miesięcy nie jest w stanie spłacać swoich wymagalnych zobowiązań finansowych. W przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, niewypłacalność zachodzi także wtedy, gdy zobowiązania dłużnika są wyższe niż wartość jego majątku, a stan taki trwa ponad dwadzieścia cztery miesiące.

Dnia 1 stycznia 2016 roku weszła w życie ustawa Prawo restrukturyzacyjne, która została opracowana z myślą nie tylko o dłużnikach niewypłacalnych, ale także o tych, którzy są zagrożeni niewypłacalnością.

Dłużnik zagrożony niewypłacalnością to dłużnik, którego sytuacja ekonomiczna jest na tyle zła, że w krótkim czasie może stać się niewypłacalny.

Ustawa Prawo upadłościowe niejako daje pierwszeństwo restrukturyzacji przed upadłością. Zgodnie z art. 9a ustawy pr. up. nie można ogłosić upadłości przedsiębiorcy w czasie, kiedy trwa postępowanie restrukturyzacyjne. Dodatkowo (art. 9b), jeżeli do sądu trafił wniosek o ogłoszenie upadłości i wniosek restrukturyzacyjny, to jako pierwszy rozpatruje się wniosek restrukturyzacyjny.

Prawo wyraźnie daje przywilej postępowaniu restrukturyzacyjnemu, bowiem celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości wobec dłużnika. Umożliwić to może, zgodnie z ustawą Prawa restrukturyzacyjnego, zawarcie układu  z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego również działania sanacyjne.

Zadłużony przedsiębiorca może skorzystać z jednej z czterech zaproponowanych przez ustawodawcę procedur restrukturyzacyjnych. Są nimi:

• postępowanie o zatwierdzenie układu,
• przyspieszone postępowanie układowe,
• postępowanie układowe,
• postępowanie sanacyjne.

Wybór postępowania determinuje m.in. to jaka część wierzytelności dłużnika to wierzytelności sporne. Postępowania różnią się między sobą stopniem działań naprawczych, stopniem zaangażowania sądu w postępowanie oraz tym, jak zmie ni się rola dłużnika w firmie w czasie trwania restrukturyzacji.

1. Postępowanie o zatwierdzeniu układu daje możliwość zawarcia układu po samodzielnym zebraniu przez dłużnika głosów wierzycieli, tzn. po zebraniu ich bez udziału sądu. Postępowanie o zatwierdzeniu układu może zostać przeprowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
2. Przyspieszone postępowanie układowe wiąże się z tym, że po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie, możliwe jest zawarcie układu z wierzycielami, a suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
3. Postępowanie układowe pozwala na zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. W tym postępowaniu, suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem powinna przekraczać 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
4. Postępowanie sanacyjne umożliwia przeprowadzenie działań sanacyjnych i zawarcie układu po sporządzeniu spisu wierzytelności i zatwierdzeniu go. W tym przypadku nie ma znaczenia jaka część wierzytelności dłużnika ma charakter sporny. Działania sanacyjne, które są przewidziane jedynie dla tego postępowania restrukturyzacyjnego, to czynności prawne i faktyczne, które mają na celu poprawienie sytuacji ekonomicznej dłużnika, a co za tym idzie, przewrócenie mu zdolności do wypełniania ciążących na nim zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.

W przypadku postępowania układowego i sanacyjnego, sąd odmówi uruchomienia postępowania, jeżeli nie zostało uprawdopodobnione, że dłużnik posiada zdolność finansową potrzebną do bieżącego pokrycia kosztów postępowania oraz zobowiązań, które powstaną po jego otwarciu.

Najbardziej wyróżniającym się spośród wyżej wymienionych sposobów na restrukturyzację przedsiębiorstwa jest postepowanie sanacyjne. W tym postępowaniu ustawodawca przewidział większy niż przy innego typu postępowaniach restrukturyzacyjnych zakres działań mających na celu wyprowadzenie przedsiębiorstwa ze stanu niewypłacalności.

Postępowanie sanacyjne jako jedno z czterech postępowań restrukturyzacyjnych, ma pomóc przedsiębiorcom w poprawieniu sytuacji finansowej ich firmy przy jednoczesnym zawarciu porozumienia z wierzycielami.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym może wziąć udział dłużnik niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością tj. taki, którego sytuacja finansowa wskazuje na to, że wkrótce stanie się niewypłacalny.

Postępowanie sanacyjne rozpoczyna się od złożenia wniosku restrukturyzacyjnego, czyli wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego i wniosku o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Wniosek o wszczęcie postępowania sanacyjnego wobec osoby prawnej (zarejestrowanej w Krajowym Rejestrze Sądowym) może zgłosić także kurator ustanowiony na podstawie art. 26 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym i wierzyciel osobisty niewypłacalnego dłużnika.

Rozpatrywaniem spraw w postępowaniu sanacyjnym zajmują się sądy restrukturyzacyjne. Sądem restrukturyzacyjnym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy. Wniosek o wszczęcie postępowania sanacyjnego należy złożyć do właściwego dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika sądu. W ciągu dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku o postępowanie sanacyjne, sąd na posiedzeniu niejawnym powinien go rozpoznać. Jeżeli jednak konieczne jest wyznaczenie rozprawy, czas na rozpoznanie wniosku wynosi sześć tygodni. Po tym jak wniosek zostanie uwzględniony, sąd obiera dłużnikowi zarząd własny i wyznacza sędziego-komisarza i zarządcę. W przypadku oddalenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego, dłużnikowi przysługuje prawo  do złożenia zażalenia na postanowienie wydane przez sąd. W czasie 30 dni od rozpoczęcia postępowania sanacyjnego zarządca zobowiązany jest złożyć sędziemu komisarzowi wstępny plan restrukturyzacyjny. Ponadto zgodnie z art. 313 ust. 2 Prawa restrukturyzacyjnego: „W uzasadnionych przypadkach termin do złożenia planu restrukturyzacyjnego może zostać przedłużony przez sędziego-komisarza do trzech miesięcy”.  Plan ten zarządca przygotowuje w porozumieniu z dłużnikiem, a jego częścią jest wyjaśnienie, jak wprowadzenie w życie założeń planu wpłynie na odzyskanie przez dłużnika płynności finansowej. W tym okresie zarządca również składa spis wierzytelności oraz spis masy sanacyjnej. Masę sanacyjną stanowi mienie konieczne do prowadzenia przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika. Dłużnik zobowiązany jest przekazać zarządcy swój majątek oraz dokumenty, w tym korespondencję, dotyczące prowadzonej działalności i majątku. Dłużnik ma także obowiązek udzielania informacji dotyczących swojego majątku, sędziemu-komisarzowi i zarządcy. Rozpoczęcie postępowania sanacyjnego skutkuje tym, że wszelkie udzielone przez dłużnika pełnomocnictwa wygasają. Od tej chwili pełnomocnictw może udzielać jedynie zarządca. I to zarządca staje się jedyną osobą, z którą można załatwiać sprawy dotyczące przedsiębiorstwa, gdyż dłużnik po otwarciu postępowania sanacyjnego traci uprawnienia do samodzielnego podejmowania decyzji, związanych z przedsiębiorstwem. Uruchomienie postępowania sanacyjnego wiąże się ze wstrzymaniem postępowań egzekucyjnych wobec dłużnika i dotyczy ono wierzytelności sprzed wszczęcia postępowania sanacyjnego, jak i tych, wynikających z umów, zawartych z zarządcą.

Autor: Radca Prawny Karolina Falkowska