Zagadnienie upadłości konsumenckiej należy rozpatrywać zarówno z punktu widzenia poręczyciela, jak i osoby, której udzielono poręczenia. Odmienna jest bowiem sytuacja każdego z tych podmiotów w aspekcie ogłoszenia upadłości konsumenckiej.
Przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej
Ustawa Prawo upadłościowe zawiera warunki niezbędne, jakie musi spełnić dłużnik, aby sąd mógł wobec niego orzec upadłość konsumencką. Przede wszystkim ten rodzaj upadłości można orzec wyłącznie wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Oprócz tego:
- Dłużnik musi być niewypłacalny. Stan ten zachodzi wówczas, jeżeli dłużnik utracił zdolność do regulowania wymagalnych zobowiązań finansowych, przy czym utrata ma charakter trwały. Oznacza to opóźnienie w regulowaniu tych zobowiązań, przekraczające trzy miesiące
- Niewypłacalność dłużnika nie powstała na skutek jego działania umyślnego lub rażącego niedbalstwa (np. zaciągnięcie kredytu przy świadomości zagrażającego zwolnienia z pracy albo zwolnienie się z pracy posiadając kredyt do spłacenia)
- Ogłaszając upadłość w Polsce, należy mieć tu centrum podstawowych interesów życiowych (miejsce zamieszkania, praca) lub majątek przynoszący dochód (wynajmowana nieruchomość).
Częstą przyczyną niewypłacalności jest udzielenie poręczenia osobie trzeciej. Z chwilą zawarcia umowy poręczenia, poręczyciel przyjmuje wykonanie zobowiązania w sytuacji, gdyby właściwy dłużnik (osoba, której poręczenia udzielono) tego zobowiązania nie wykonuje. Poręczyciel odpowiada za wykonanie zobowiązania jako współdłużnik solidarny. Natomiast jeżeli poręczycieli jest kilku, wierzyciel ma dowolność wyboru tego, od którego będzie dochodził swojej wierzytelności.
Odpowiedzialność poręczyciela
Wierzyciel (zwykle bank), udzielając kredytu, wymaga od kredytobiorcy zabezpieczenia wierzytelności. Jedną z form takiego zabezpieczenia może być poręczenie, które następuje drogą umowy, zawartej pomiędzy bankiem a poręczycielem. Umowę sporządza się na piśmie pod rygorem nieważności. Umowa poręczenia jest ważna także bez zgody dłużnika głównego (kredytobiorcy), aczkolwiek zwykle to właśnie on inicjuje udzielenie poręczenia. Według kodeksu cywilnego:
„Art. 876 § 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.
- 2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie”.
Jeżeli dłużnik reguluje swoje zobowiązanie w terminie, bank nie domaga się od poręczyciela spłaty zadłużenia. Dochodzenie wierzytelności od poręczyciela następuje, kiedy dłużnik zaprzestaje spłaty. Jeżeli poręczyciel spłaci dług, wówczas dłużnik główny zostaje z niego zwolniony wobec wierzyciela, natomiast powstaje inna zależność – poręczyciel wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela. Oznacza to, że dłużnik główny w dalszym ciągu ma dług, ale już nie wobec banku, a wobec poręczyciela, który może dochodzić od dłużnika głównego całości spłaconej kwoty.
Jeżeli natomiast dłużnik zamierza ogłosić upadłość konsumencką, to po jej ogłoszeniu przez sąd i zakończeniu postępowania upadłościowego może uzyskać oddłużenie. Wówczas zobowiązanie wobec banku zostanie umorzone i nie będzie mogło być dochodzone od dłużnika. Jednak w dalszym ciągu bank będzie mógł dochodzić wierzytelności od poręczyciela, i to w całości wraz z odsetkami za opóźnienie wynikające z postępowania sądowego i egzekucyjnego. Jest to sytuacja regresu poręczyciela względem dłużnika. Poręczyciel może domagać się z tego tytułu zapłaty w wysokości i terminach, objętych planem spłaty. Według ustawy Prawo upadłościowe:
„Art. 49115. 5. Ustalenie planu spłaty wierzycieli nie narusza praw wierzyciela wobec poręczyciela upadłego oraz współdłużnika upadłego ani praw wynikających z hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego, zastawu skarbowego oraz hipoteki morskiej, jeśli były one ustanowione na mieniu osoby trzeciej. Ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie zobowiązań upadłego jest skuteczne również w stosunkach pomiędzy upadłym, a poręczycielem, gwarantem i współdłużnikiem upadłego”.
Zatem poręczyciel może żądać od dłużnika zwrotu wierzytelności jedynie w kwocie wymienionej w planie spłaty, nie zaś w kwocie, jaką musiał spłacić bankowi.
Upadłość poręczyciela
Poręczyciel, będący osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, może ogłosić upadłość konsumencką niezależnie od tego, czy jego niewypłacalność jest skutkiem obsługi zadłużenia osoby, której udzielił poręczenia, czy też jego własnego zadłużenia. Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej poręczyciel składa do sądu na ogólnych zasadach, obowiązujących każdego niewypłacalnego dłużnika. Sąd natomiast zbada, czy poręczyciel, udzielając poręczenia, nie popełnił rażącego niedbalstwa lub świadomie nie doprowadził do powstania bądź pogłębienia stanu niewypłacalności.
Szczególnie badane będzie, czy poręczyciel dobrze znał sytuację finansową i majątkową dłużnika, któremu udzielił poręczenia i czy sytuacja ta była na tyle korzystna, że poręczenie mogło zostać udzielone bez obaw o spłatę zadłużenia.
Analiza należytej staranności poręczyciela, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, obejmuje następujące zagadnienia:
- Wysokość dochodów poręczyciela,
- Wiedza poręczyciela na temat kondycji finansowej dłużnika – zdolność dłużnika do spłaty zobowiązania,
- Wiedza poręczyciela o istnieniu zagrożeń dla sytuacji finansowej dłużnika (np. perspektywa utraty pracy, inne istotne zobowiązania),
- Jeżeli poręczyciel jest członkiem zarządu spółki – czy złożył w ustawowym terminie wniosek o ogłoszenie upadłości spółki,
- Czy istnieje jakakolwiek okoliczność, dotycząca sytuacji finansowej dłużnika głównego lub poręczyciela, o której bank nie wiedział w chwili udzielania kredytu,
- Czy udzielenie poręczenia nie nastąpiło na skutek udzielenia przez dłużnika głównego bankowi nieprawdziwych danych na temat swoich dochodów i na tej podstawie kredytu udzielono,
- Okres, w jakim dłużnik główny samodzielnie obsługiwał spłatę kredytu (im dłużej, tym lepiej),
- Przyczyny zaprzestania spłaty zadłużenia przez dłużnika głównego,
- Kiedy dłużnik główny poinformował poręczyciela o zaprzestaniu spłaty zadłużenia.
Zatem jeżeli sąd stwierdzi, że poręczenie zostało udzielone bez dokładnego sprawdzenia kondycji finansowej dłużnika głównego lub poręczyciel miał świadomość jego problemów finansowych, a mimo to poręczenia udzielił – wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej poręczyciela zostanie oddalony.
Oddalenie wniosku nastąpi także wówczas, jeżeli udzielając poręczenia dłużnikowi poręczyciel wprawdzie dochował staranności przy weryfikacji sytuacji majątkowej dłużnika, ale nie zachował jej przy zaciąganiu innych zobowiązań z innych tytułów, co doprowadziło go do stanu niewypłacalności.
Dodaj komentarz