Upadłość konsumencka polega na częściowej lub całkowitej redukcji zadłużenia osoby fizycznej, która nie prowadzi działalności gospodarczej, choć dostępna jest również dla byłych przedsiębiorców. Warunkiem jest wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej nawet w dniu składania wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. W procesie upadłościowym jednym z najistotniejszych praw jest hipoteka.
Przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej:
Zgodnie z ustawą z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe, ogłoszenie upadłości konsumenckiej możliwe jest, jeżeli:
- Dłużnik jest niewypłacalny; uznanie za niewypłacalnego następuje w przypadku, kiedy ocena sytuacji finansowej dłużnika wskazuje, że utracił on trwale zdolność do regulowania wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Trwale – oznacza, że opóźnienie w wykonaniu tych zobowiązań przekracza trzy miesiące.
- Niewypłacalność dłużnika nie została spowodowana jego umyślnym działaniem lub rażącym niedbalstwem. Działaniem umyślnym może być np. wzięcie kredytu ze świadomością, że nie będzie możliwości spłacenia go. Rażące niedbalstwo to np. zwolnienie się z pracy bez perspektywy podjęcia nowej, w sytuacji posiadania kredytu, który należy spłacać.
- Centrum podstawowych interesów życiowych dłużnika znajduje się w Polsce – prawo stałego pobytu, meldunek, posiadanie mieszkania, praca, itp.
Sąd może nie uwzględnić wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jeżeli w ciągu ostatnich dziesięciu lat poprzedzających złożenie wniosku zaistniały następujące okoliczności:
- Wobec dłużnika było prowadzone postępowanie upadłościowe konsumenckie, umorzone następnie z innych przyczyn, niż na wniosek samego dłużnika,
- Dłużnik, będąc osobą zobowiązaną (np. jako przedsiębiorca lub osoba reprezentująca inny podmiot i upoważniona do działania w jego imieniu) nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości firmy – wbrew przepisom,
- Czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Jednakże, jeżeli niewypłacalność dłużnika nastąpiła mimo dochowania przez niego należytej staranności, wówczas sąd może ogłosić jego upadłość przed upływem dziesięciu lat od poprzedniego oddłużenia.
Opłata sądowa za złożenie wniosku o upadłość konsumencką wynosi 30 zł. Natomiast koszty całego postępowania upadłościowego zależą od kilku czynników, m.in. wielkości masy upadłościowej, liczby wierzycieli i wierzytelności, wynagrodzenia syndyka masy upadłościowej, czasu trwania postępowania, itp. Dłużnicy, wnioskujący o ogłoszenie upadłości, zwykle nie dysponują środkami na uregulowanie tych kosztów. W tej sytuacji pokrywa je tymczasowo Skarb Państwa, a następnie kwota ta zostaje ściągnięta ze środków uzyskanych ze sprzedaży masy upadłościowej. Jeżeli dłużnik nie posiada żadnego majątku, koszty postępowania pokrywa w całości Skarb Państwa.
Zabezpieczenie hipoteczne
Hipoteka jest formą zabezpieczenia rzeczowego. Służy zabezpieczeniu określonej wierzytelności przez obciążenie nieruchomości w taki sposób, że wierzyciel może dochodzić swoich roszczeń z tej nieruchomości niezależnie od tego, kto stał się jej właścicielem, ponadto ma pierwszeństwo w zaspokojeniu z tej nieruchomości przed wierzycielami osobistymi jej właściciela.
Hipotekę można ustanowić również na niektórych prawach, jak: użytkowanie wieczyste na gruncie, będącym własnością użytkownika wieczystego, wraz z zabudowaniami i urządzeniami, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego. Hipoteką można obciążyć tylko całą nieruchomość, nie jest możliwe obciążenie częściowe. Jednakże, jeżeli dłużnik jest jednym ze współwłaścicieli nieruchomości, hipotekę można ustanowić na udziale dłużnika w tej współwłasności.
Z punktu widzenia wierzyciela hipoteka jest bardzo korzystnym rozwiązaniem, bowiem może zaspokoić swoją wierzytelność z nieruchomości, na której została ustanowiona hipoteka, niezależnie kto będzie właścicielem nieruchomości – może to być osoba formalnie nie będąca dłużnikiem wierzyciela. Ponadto wierzyciel hipoteczny ma pierwszeństwo zaspokojenia z obciążonej nieruchomości przed wierzycielami osobistymi, mogącymi dochodzić swoich wierzytelności z majątku dłużnika, ale nie mają zabezpieczenia hipotecznego. Jednak istnieją tu wyjątki. Stanowią je koszty egzekucyjne, wynagrodzenie za pracę w maksymalnej wysokości najniższego wynagrodzenia – za okres do trzech miesięcy, renty z tytułu niezdolności do pracy, kalectwa, choroby albo śmierci, a także zasądzone alimenty.
Ustanowienie hipoteki na nieruchomości (lub innych wskazanych wyżej prawach) musi mieć formę aktu notarialnego. Notariusz nie ma prawa dokonać wpisu w księdze wieczystej, robi to sąd. Taki wpis w księdze wieczystej ma konstytutywny charakter.
Podstawę wpisu hipoteki w księdze wieczystej mogą stanowić następujące dokumenty:
- umowa o ustanowieniu hipoteki,
- decyzja administracyjna,
- orzeczenie sądu,
- dokument bankowy,
- inny dokument.
Umowa o ustanowienie hipoteki jest zawierana między wierzycielem a właścicielem nieruchomości (odpowiednio także z innym uprawnionym do prawa, na którym następuje zabezpieczenie wierzytelności hipoteką). Do pojęcia umowy o ustanowieniu hipoteki ustawodawca odwołuje się w znowelizowanej w 2009 roku ustawie o księgach wieczystych i hipotece, wspominając w art. 68 ust. 3 oraz w art. 68¹ ust. 2 o „umowie ustanawiającej hipotekę”. Nie wskazuje przy tym jednak w jakiej formie powinna ona być zawierana. Dlatego w tej kwestii należy sięgnąć do przepisu art. 245 § 1 k.p.c., który przewiduje, że do ustanowienia hipoteki (każdego ograniczonego prawa rzeczowego) mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące przeniesienia własności, o ile ustawa nie przewiduje w tym zakresie wyjątków. Z kolei przepisy dotyczące przeniesienia własności, a konkretnie art. 158 k.p.c., wskazuje na formę aktu notarialnego dla przeniesienia własności nieruchomości, a zatem poprzez powołany art. 245 § 1 k.p.c. również dla umownego ustanowienia hipoteki. Zgodnie z art. 245 § 2 zd. 2 k.p.c. oraz w związku z art. 32 ust. 1 u.k.w.h., który przewiduje, że do wpisu ograniczonego prawa rzeczowego wystarczający jest dokument, który zawiera tylko oświadczenie właściciela obciążającego swoją nieruchomość w przedmiocie ustanowienia tego prawa złożone w formie aktu notarialnego. Powyższe dotyczy także każdego innego prawa, na którym można ustanowić hipotekę. Oświadczenie właściciela nie musi być złożone w formie aktu notarialnego w sytuacji, gdy przepis ustawy tak stanowi, np. w art. 95 prawa bankowego, czy w art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. 2013, poz. 1450, tekst jednolity, ze zm.) – wystarczy tu zwykła forma pisemna. Natomiast w formie aktu notarialnego nie musi być złożone oświadczenie wierzyciela, który swoją wolę może wyrazić w dowolnej formie, nawet dorozumianej, składając wniosek o wpis hipoteki na swoją rzecz. Należy podkreślić, że umowa ustanowienia hipoteki nie może być sprzeczna z przepisami ustawy, z zasadami współżycia społecznego i nie może prowadzić do obejścia prawa, co wynika z przepisu art. 58 k.c. i dotyczy wszelkich czynności prawnych.
Upadłość konsumencka a kredyt hipoteczny
Kredyt hipoteczny jest nierozerwalnie związany z nieruchomością, na którą go udzielono. W przypadku ogłoszenia upadłości konsumenckiej nieruchomość zostaje zlicytowana (do wysokości sumy hipoteki z zastrzeżeniem, że nie ma wierzytelności, które mają pierwszeństwo spłaty oraz wartość nieruchomości wystarczy na spłatę), a bank jako wierzyciel hipoteczny zostaje spłacony w pierwszej kolejności.
Dłużnik może jednak podjąć działania, zmierzające do zachowania obciążonego mieszkania i wydłużenia czasu spłaty kredytu. Konieczne jest wówczas przedstawienie bankowi, który udzielił kredytu, propozycji rozwiązania. Propozycję tę należy odpowiednio udokumentować, aby dla banku stało się wiarygodne, że dłużnik wywiąże się z zaproponowanego rozwiązania. Jeżeli bank ją zaakceptuje, zostaje ustalony indywidualny harmonogram spłat. Raty ustalane są w wysokości, umożliwiającej dłużnikowi stopniowe pozbycie się zadłużenia bez konieczności zlicytowania nieruchomości. Na ogół cała kwota musi zostać zwrócona w ciągu trzech lat, choć bank może zgodzić się na dłuższy okres, zależnie od możliwości finansowych dłużnika. W okresie obowiązywania planu spłaty dłużnik zobowiązany jest okresowo informować sąd o stanie jego wykonania.
Należy przy tym pamiętać, że bank nie ma obowiązku zgodzić się na podane przez dłużnika propozycje. Pozytywna decyzja jest wyrazem jedynie dobrej woli banku. Dlatego składając wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej należy liczyć się z utratą mieszkania i brakiem możliwości dysponowania swoim majątkiem.
Dodaj komentarz