Kiedy sąd może oddalić wniosek upadłościowy?

Utrata zdolności do wykonywania swoich zobowiązań pieniężnych, zgodnie z ustawą Prawo upadłościowe, stanowi podstawę do ogłoszenia upadłości zarówno podmiotu gospodarczego, jak i osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Jednak nie zawsze upadłość zostanie ogłoszona; istnieją sytuacje, kiedy zarówno wobec przedsiębiorcy, jak i osoby fizycznej, wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie przez sąd oddalony.

Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy

Zgodnie z ustawą Prawo upadłościowe:

Art. 11. 6. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie.

[…]

Art. 13. 1. Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów.

2. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Zastrzeżenie, zawarte w przepisach art. 11 ust. 6 Prawa upadłościowego, oznacza, że sąd, badając sytuację finansową przedsiębiorstwa określa, czy jego niezdolność do regularnego wykonywania zobowiązań ma charakter trwały czy przejściowy. W tym drugim przypadku może oddalić wniosek. Jest to przyczyna niezaistnienia przesłanek pozytywnych. Natomiast jeżeli chodzi o przepisy art. 13 ust. 1 i 2 Prawa upadłościowego, określają one przyczyny zaistnienia przesłanek negatywnych. Te zaś dzielą się na obligatoryjne – zobowiązujące sąd do oddalenia wniosku oraz fakultatywne – pozostawiające sądowi decyzję o oddaleniu (nieoddaleniu) wniosku na podstawie oceny konkretnej sytuacji.

Do przesłanek obligatoryjnych należą sytuacje, kiedy dłużnik dysponuje majątkiem niewystarczającym do pokrycia kosztów postępowania upadłościowego lub jego majątek wystarczy na zaspokojenie wyłącznie tych kosztów;

O przesłankach fakultatywnych mówimy, jeżeli majątek dłużnika obciążony jest hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek uniemożliwia pokrycie kosztów postępowania upadłościowego

Istnieją też sytuacje, kiedy sąd nie oddali wniosku pomimo zaistnienia jednej z ww. przesłanek. Stanie się tak, jeżeli wprawdzie majątek dłużnika nie wystarczy na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, jednak zostało uprawdopodobnione działanie dłużnika na szkodę wierzycieli poprzez wyzbycie się majątku; zostaną wówczas podjęte czynności, zmierzające do odzyskania majątku i włączenie go do masy upadłości. Wniosek nie zostanie oddalony również wtedy, kiedy są szanse, że postępowanie upadłościowe doprowadzi do uzyskania przez dłużnika takiego majątku, który umożliwi pokrycie kosztów postępowania i zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Należy bowiem pamiętać, że celem postępowania upadłościowego wobec przedsiębiorcy jest maksymalne zaspokojenie tych roszczeń.

Ustawa Prawo upadłościowe mówi:

Art. 491⁴ . 1. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

2. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:

1) w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,

2) ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 491²⁰ ,

3) dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,

4) czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli – chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

3. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

4. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Główną przesłanką oddalenia wniosku o upadłość konsumencką jest doprowadzenie do stanu niewypłacalności dłużnika z jego winy – bądź drogą umyślnego działania (np. zaciągnięcie kredytu bez zamiaru spłacenia go), bądź rażącego niedbalstwa (np. zwolnienie się z pracy, mając kredyt do spłacenia lub zaciągnięcie kredytu, którego spłata przekracza możliwości finansowe dłużnika). Wniosek nie zostanie oddalony, jeżeli dłużnik mógł doprowadzić się do niewypłacalności wskutek działania w stanie ograniczonej poczytalności; taką sytuacją jest np.: patologiczne uzależnienie od hazardu, jednak fakt ten musi być potwierdzony dokumentacją medyczną.

Przesłanki, wymienione w przepisach art. 491⁴ ust. 2 i 3 Prawa upadłościowego, również obligują sąd do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jeżeli którakolwiek z nich wystąpiła w okresie dziesięciu lat przed dniem jego złożenia. I tak:

1. doszło do umorzenia postępowania upadłościowego osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej z przyczyn innych niż na wniosek dłużnika, takimi przyczynami mogą być: niewydanie majątku syndykowi lub niewskazanie miejsca, gdzie się on znajduje, niewydanie odpowiednich dokumentów, ujawnienie w trakcie postępowania upadłościowego okoliczności, będących podstawą oddalenia wniosku, co skutkowało umorzeniem postępowania;
2. plan spłaty został uchylony na skutek jego nierzetelnego wykonywania lub niewykonywania w ogóle;
3. dłużnik prowadził działalność gospodarczą i nie złożył w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa; dotyczy to zarówno byłego przedsiębiorcy indywidualnego jak i wspólnika osobowej spółki handlowej;
4. dłużnik wyzbył się majątku, który wchodziłby do masy upadłości działając w ten sposób z pokrzywdzeniem wierzycieli,; fakt ten powinien być stwierdzony prawomocnym orzeczeniem sądu, np. w efekcie wniesienia przez wierzycieli tzw.: skargi pauliańskiej na podstawie art. 527 (i następnych) kodeksu cywilnego;
5. dłużnik przechodził już procedurę upadłościową i został oddłużony w całości lub w części.

Wreszcie, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wobec nierzetelnego zachowania się dłużnika na tym etapie postępowania. Dotyczy to sytuacji wypełnienia formularza wniosku niezgodnie z prawdą bądź zawarte w nim dane będą niekompletne. Jednakże upadłość zostanie ogłoszona, jeżeli niezupełność lub niezgodność z prawdą nie są istotne dla postępowania, lub też przeprowadzenie postępowania uzasadnione jest względami słuszności lub humanitarnymi. Przykład: dłużnik podał dane niezgodne z prawdą, jednak okoliczności przemawiające za jego oddłużeniem, są szczególne, np. trwałe kalectwo, uniemożliwiające podjęcie pracy, a w efekcie brak realnych perspektyw spłaty wierzycieli.

W sytuacji, kiedy istnieją wątpliwości co do przesłanek ogłoszenia upadłości bądź oddalenia wniosku, warto zasięgnąć pomocy profesjonalnego doradcy restrukturyzacyjnego.