Zaciągnięcie długu oznacza, w bliższej lub dalszej perspektywie, konieczność jego spłaty. Dłużnik już w chwili zawierania umowy jest o tym informowany. Nie jest jednak rzadkością sytuacja, kiedy wypadek losowy lub nieprzewidziane pogorszenie statusu materialnego dłużnika i nie jest on w stanie długu spłacić. Windykacja nie odnosi skutku. Co dzieje się dalej z niespłaconym zadłużeniem?
Przesłanki przedawnienia
Art. 117 kodeksu cywilnego mówi o przedawnieniu roszczeń majątkowych:
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.
§ 2. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
§ 2.1. Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi.
Przedawnienie oznacza, że ze względu na upływ czasu dług staje się nieważny – przestaje obowiązywać. Zatem, jeżeli dług traci ważność (przedawnia się), nie ma obowiązku jego spłaty, chyba że dłużnik nie będzie się od niej uchylał, dążąc do zaspokojenia nawet przedawnionego roszczenia wierzyciela.
Dług ulega przedawnieniu, jeżeli wierzyciel przez określony czas nie domaga się spłaty i nie zostały wszczęte działania windykacyjne. Przyczyny nieupominania się o zapłatę długu mogą być różne, np. przeoczenie, zwłaszcza jeżeli wierzyciel ma wielu dłużników, przeszkody w doręczeniu wezwań do zapłaty (jeżeli dłużnik zmienił miejsce zamieszkania), problem z ustaleniem spadkobierców po śmierci dłużnika, itp. Ale uwaga: wysłanie przez wierzyciela listu poleconego (który uznaje się za doręczony po podwójnym nieskutecznym awizowaniu) z wezwaniem do zapłaty jest równoznaczne z odebraniem wezwania (tzw. doręczenie zastępcze).
Czas jest decydującym czynnikiem, decydującym o przedawnieniu długu. Zależnie od rodzaju zadłużenia, może ono ulec przedawnieniu najwcześniej po upływie roku, a najpóźniej po upływie – co jest zasadą, a nie sztywną regułą – dziesięciu lat.
Nie jest jednak tak, że przedawniony dług znika. Zobowiązanie istnieje nadal, nie można go jednak dochodzić. Natomiast dłużnik zawsze ma możliwość odstąpienia od zarzutu przedawnienia i spłacić zobowiązanie dobrowolnie.
Terminy przedawnienia roszczeń
Od 9 lipca 2018 roku obowiązuje nowelizacja kodeksu cywilnego, która zmodyfikowała terminy przedawnienia. Najważniejszą zmianą jest skrócenie podstawowego terminu przedawnienia roszczeń z dziesięciu na sześć lat. Bez zmian pozostają terminy, wynikające z prowadzenia działalności gospodarczej i świadczeń okresowych – te długi przedawniają się po upływie trzech lat.
Zapis art. 118 kodeksu cywilnego brzmi:
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Istotną zmianą jest sposób liczenia terminu przedawnienia. Według nowelizacji z 2018 roku przypada on na ostatni dzień roku kalendarzowego. Wyjątkiem jest termin przedawnienia krótszy niż dwa lata.
Przykład: jeżeli roszczenie stało się wymagalne 23 maja 2018 roku, to koniec terminu przedawnienia przypadnie nie 23 maja, a 31 grudnia 2024 roku. Jeżeli jednak roszczenie to dotyczy usunięcia wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad, koniec terminu przedawnienia będzie przypadać na 23 maja 2019 roku, bowiem roszczenie to przedawnia się po upływie roku.
Ważna jest zmiana w cytowanym wyżej art. 117 kc, wprowadzająca §2. Zgodnie z nim, sąd, który rozpoznaje sprawę przeciwko konsumentowi, bada z urzędu, czy roszczenie nie uległo przedawnieniu, a w razie stwierdzenia przedawnienia oddala powództwo. Przed wejściem w życie nowelizacji kodeksu cywilnego sąd badał przedawnienie wyłącznie na wniesiony przez pozwanego zarzut. Wielokrotnie prowadziło to do wydawania wyroków zasądzających, mimo że roszczenie de facto było przedawnione.
Nowelizacja wprowadziła również zapis:
Art. 1171. § 1. W wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności.
§ 2. Korzystając z uprawnienia, o którym mowa w § 1, sąd powinien rozważyć w szczególności:
1) długość terminu przedawnienia;
2) długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
3) charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
Przepis ten jest uważany za kontrowersyjny w zakresie sporu z konsumentem. Oznacza bowiem, że sąd będzie mógł nie uznać przedawnienia i wydać wyrok zasądzający, zgodnie z żądaniem powoda.
Przepisy przejściowe
Jeżeli roszczenie powstało przed 9 lipca 2018 roku, i w tym dniu nie było jeszcze przedawnione, podlega znowelizowanym przepisom. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy, niż według przepisów sprzed nowelizacji, bieg przedawnienia rozpoczął się na nowo z dniem 9 lipca 2018 roku. Natomiast jeżeli bieg terminu przedawnienia rozpoczął się przed 9 lipca 2018 roku, a przedawnienie nastąpiłoby (uwzględniając stary termin przedawnienia) wcześniej – następuje ono z upływem tego wcześniejszego terminu.
Przykład: roszczenie stało się wymagalne 23 maja 2017 roku. Termin przedawnienia upływa 31 grudnia 2024 roku, a nie 23 maja 2027 roku. Natomiast jeżeli roszczenie stało się wymagalne 23 maja 2012 roku, termin przedawnienia upływa 23 maja 2022 roku, a nie 31 grudnia 2024 roku.
Do przysługujących konsumentowi roszczeń, które powstały przed 9 lipca 2018 roku i w tym dniu nie były przedawnione, a terminy ich przedawnienia określa cytowany wyżej art. 118 kc oraz art. 125 kc –
Art. 125. Terminy przedawnienia roszczeń stwierdzonych orzeczeniem lub ugodą
§ 1. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem sześciu lat. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat.
– mają zastosowanie przepisy w dotychczasowym brzmieniu; roszczenia te ulegają przedawnieniu według starych zasad.
Roszczenia przedawnione, odnośnie których nie został podniesiony zarzut przedawnienia, od 9 lipca 2018 roku podlegają znowelizowanym zasadom. Oznacza to, że sądy od tego dnia powinny z urzędu badać, czy dane roszczenie jest przedawnione. Zastosowanie ma tu również cytowany nowo wprowadzony art. 1171 kc.
Przykładowe terminy przedawnienia długów
Według aktualnie obowiązujących przepisów kodeksu cywilnego, przedawnieniu ulega po roku:
• Dług wynikający z umowy przewozu (niezapłacony mandat za jazdę bez biletu)
Po dwóch latach przedawnia się:
• Dług wynikający z umowy cywilnoprawnej (umowa o dzieło, umowa zlecenie) – od momentu wykonania dzieła lub zlecenia
Po trzech latach przedawniają się:
• Dług wynikający z umowy o pracę (jeżeli pracodawca nie wypłacił wynagrodzenia pracownikowi)
• Dług z tytułu niezapłaconego mandatu karnego (za wykroczenie drogowe)
• Dług z tytułu umowy ubezpieczenia
• Dług z tytułu umowy ubezpieczenia OC (zasadniczo po 3 latach, ale nie później niż po 10 latach od odkrycia szkody)
• Dług z tytułu niezapłaconego czynszu
• Dług z tytułu niezapłaconego abonamentu za użytkowanie platformy cyfrowej (świadczenie okresowe)
• Dług na karcie kredytowej
• Dług z tytułu niezapłaconego podatku od nieruchomości (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy)
Po pięciu latach przedawniają się:
• Niezapłacony podatek dochodowy (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku
• Niezapłacone składki ZUS – powstałe po 2012 roku (powstałe przed 2012 rokiem przedawniają się po 10 latach).
Długi spadkowe przedawniają się po sześciu latach.
Bieg terminu przedawnienia
Zasadniczo czas liczony do przedawnienia liczy się od momentu, w którym wierzyciel może zacząć domagać się zapłaty zobowiązania. Generalnie jest to kolejny dzień po terminie płatności: rachunku, faktury, spłaty raty kredytu, zadłużenia na karcie kredytowej, itp. Istotna jest data widniejąca na dokumencie.
Bieg przedawnienia nie ma jednak charakteru ciągłego. Jeżeli wierzyciel wykona jakąkolwiek czynność, związaną z długiem, np. wystosuje kolejne wezwanie do zapłaty lub po kliku miesiącach złoży pozew w sądzie – bieg przedawnienia ulega przerwaniu i zaczyna się od nowa.
Przykład: abonent miał zapłacić za korzystanie z platformy cyfrowej do 23 maja. Od 24 maja roszczenie operatora platformy stało się wymagalne i rozpoczął się bieg terminu przedawnienia. Abstrahując od wyłączenia sygnału, każdorazowe upomnienie się o zapłatę abonamentu powoduje przerwanie biegu przedawnienia i rozpoczęcie biegu od nowa.
Dodaj komentarz