Małżeństwo w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego w stosunku do jednego z małżonków bywa dość problematyczne, jeżeli małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej. Postępowanie restrukturyzacyjne nie przewiduje likwidacji majątku dłużnika, jak ma to miejsce w postępowaniu upadłościowym. Nie dochodzi zatem do automatycznego powstania ustroju rozdzielności majątkowej.

Zasady ogólne

Z dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec jednego z małżonków, to w przypadku pozostawania małżonków we wspólności majątkowej majątek wspólny wchodzi do masy układowej (masy sanacyjnej) i objęty jest nadzorem nadzorcy sądowego bądź zarządem zarządcy. Zarządca może realizować plan restrukturyzacyjny, korzystając z majątku wspólnego, jedynie za zgodą współmałżonka dłużnika.

Niedopuszczalne jest ustanowienie rozdzielności majątkowej po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego z wcześniejszą datą. Natomiast jeżeli została ona ustanowiona w przeszłości, do masy układowej lub sanacyjnej wchodzi jedynie majątek tego współmałżonka, który jest dłużnikiem.

Ustawodawca nie przewidział automatycznego powstania rozdzielności majątkowej w postępowaniu restrukturyzacyjnym, gdyż nie dochodzi do likwidacji majątku dłużnika. Oprócz tego postępowanie restrukturyzacyjne może zostać umorzone na wniosek dłużnika. W związku z tym mogłoby być wykorzystywane do uzyskania rozdzielności majątkowej z pominięciem art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, regulującego ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd.

Zarząd majątkiem wspólnym

Wejście wspólnego majątku małżonków do masy układowej lub sanacyjnej ma istotny wpływ na zasady zarządu tym majątkiem. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym:

Art. 36. [Zarząd majątkiem wspólnym] § 1. Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.

§ 2. Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

Zastrzeżenia dotyczą:

• Sytuacji sprzeciwu drugiego małżonka co do określonej czynności zarządu majątkiem wspólnym, zamierzonej przez małżonka
• Wymogu zgody drugiego małżonka, kiedy jest ona wymagana, zgodnie z art. 37 kro:

Art. 37. [Zgoda małżonka] § 1. Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków,

2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,

3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,

4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

• Czynności, dotyczących przedmiotów, służących do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej przez drugiego małżonka.

Powyższe zasady nie dotyczą postępowania o zatwierdzenie układu, z racji ograniczenia fazy sądowej tego postępowania do rozpoznania wniosku dłużnika o zatwierdzenie układu oraz stwierdzenia prawomocności postanowienia. Dłużnik przez cały czas sprawuje samodzielnie zarząd majątkiem.  W przyspieszonym postępowaniu układowym i w postępowaniu układowym dłużnik wprawdzie zachowuje zarząd, jednak ustawa Prawo restrukturyzacyjne ogranicza zarząd do sprawowania zwykłego zarządu. W sprawach przekraczających zwykły zarząd wymagane jest uzyskanie zgody nadzorcy sądowego lub rady wierzycieli:

Art. 39. 1. Po powołaniu nadzorcy sądowego dłużnik może dokonywać czynności zwykłego zarządu. Na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana jest zgoda nadzorcy sądowego, chyba że ustawa przewiduje zezwolenie rady wierzycieli. Zgoda może zostać udzielona również po dokonaniu czynności w terminie trzydziestu dni od dnia jej dokonania. Czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu dokonana bez wymaganej zgody jest nieważna.

Art. 67. 1. W postępowaniu restrukturyzacyjnym dłużnik sprawuje zarząd własny swoim majątkiem, chyba że został ustanowiony zarządca. Zarząd własny, w zakresie określonym w art. 39 ust. 1, dłużnik sprawuje pod nadzorem nadzorcy sądowego.

2. Czynności prawne dokonane przez dłużnika dotyczące mienia, wobec którego dłużnik utracił prawo zarządu, są nieważne.

W najbardziej restrykcyjnym postępowaniu sanacyjnym dłużnik traci zarząd majątkiem na rzecz zarządcy, zatem pozbawiony zostaje również zarządu majątkiem wspólnym:

Art. 53. 1. W sprawach dotyczących masy sanacyjnej zarządca dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek dłużnika.

Art. 67. 1. W postępowaniu restrukturyzacyjnym dłużnik sprawuje zarząd własny swoim majątkiem, chyba że został ustanowiony zarządca. Zarząd własny, w zakresie określonym w art. 39 ust. 1, dłużnik sprawuje pod nadzorem nadzorcy sądowego.

2. Czynności prawne dokonane przez dłużnika dotyczące mienia, wobec którego dłużnik utracił prawo zarządu, są nieważne.

Wymienione wyżej zastrzeżenia nie mają zastosowania wobec małżonka dłużnika; zachowuje on prawo zarządu majątkiem wspólnym. Natomiast w sprawie sprzeciwu bądź wymogu uzyskania zgody dłużnika na dokonanie czynności zarządu majątkiem wspólnym stosuje się następujące zasady:

• W przyspieszonym postępowaniu układowym i w postępowaniu układowym sprzeciw albo zgoda wymagają dodatkowej zgody nadzorcy sądowego
• W postępowaniu sanacyjnym sprzeciw lub zgodę wyraża zarządca zamiast dłużnika.

Sprzedaż składników majątku w postępowaniu sanacyjnym

Zgodnie z ustawą Prawo restrukturyzacyjne:

Art. 323. 1. Składniki mienia należącego do dłużnika i wchodzącego w skład masy sanacyjnej mogą zostać zbyte przez zarządcę, za zgodą sędziego-komisarza, który określa warunki ich zbycia. Przepis art. 73 stosuje się.

[…]

3. Sprzedaż, o której mowa w ust. 1, wywołuje skutki jak sprzedaż dokonana przez syndyka w postępowaniu upadłościowym.

4. Zarządca sporządza odrębny plan podziału sum uzyskanych ze sprzedaży rzeczy, wierzytelności i praw obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską zgodnie z przepisami Prawa upadłościowego.

5. W przypadku gdy zbycie składników mienia odbywa się w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i nie przekracza zakresu zwykłego zarządu, przepisów ust. 1–4 nie stosuje się.

Zatem także majątek wspólny małżonków, który z mocy prawa wchodzi do masy sanacyjnej, może być zbyty jedynie przez zarządcę i za zgodą sędziego-komisarza, który ustala warunki sprzedaży.