Szukając informacji o upadłości konsumenckiej natrafiamy na dwa intrygujące pojęcia: względy słuszności oraz względy humanitarne. Cóż to takiego i czy działają na korzyść dłużnika, czy wręcz przeciwnie? Postanowiliśmy rozszyfrować tajemnicze terminy, aby dłużej nie stanowiły zagadki.
Zarówno pojęcie słuszności, jak i względów humanitarnych są terminami nie do końca sprecyzowanymi i zdefiniowanymi, dlatego często mogą pomóc w ogłoszeniu upadłości dłużnikowi, wobec którego zaistniały pewne przesłanki negatywne, mogące wpłynąć na oddalenie wniosku lub umorzenie toczącego się postępowania upadłościowego.
Kiedy sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości/umorzyć postępowanie/uchylić plan spłat? W którym przypadku można zastosować względy słuszności lub humanitarne?
Nie zawsze i nie w każdym przypadku możemy powoływać się na względy słuszności i humanitarne, jednakże w ustawie znajdziemy kilka pozycji, które mówią o sytuacjach, gdzie zastosowanie ich jest jak najbardziej zasadne. Jeśli czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, sąd może (czyli fakultatywnie) oddalić wniosek, chyba, że za jego pozytywnym rozpatrzeniem przemawiają względy słuszności lub humanitarne. Sąd może oddalić wniosek także wtedy, gdy w okresie dziesięciu lat przed złożeniem wniosku, przeprowadzono już postępowanie o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, w wyniku którego, umorzono część lub całość długów. Jednakże, postępowanie może zostać przeprowadzone, jeśli przemawiają za tym względy słuszności lub humanitarne. Jeśli we wniosku sąd dopatrzy się nieprawidłowości lub braków, może wniosek oddalić, ale jeśli przeprowadzenie postępowania można uzasadnić względami słuszności lub humanitarnymi, dłużnik może liczyć na pozytywne rozpatrzenie sprawy.
Należ zauważyć, że na klauzule słuszności i humanitarne można powołać się jedynie w stosunku do przesłanek z art. 4912 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe. Natomiast nie mają one zastosowania w stosunku do ust. 1 w/w przepisu – powoływanie się przez Upadłego na względy słuszności w przypadku wystąpienia przesłanek z ust. 1 często spotyka się w praktyce, jest to oczywiście nieprawidłowe
Po ogłoszeniu upadłości rozpoczyna się część właściwa postępowania, sprawę przejmuje Syndyk i Sędzia-komisarz. Syndyk dokonuje spisu majątku upadłego, a następnie jego spieniężenia w celu spłacenia wierzycieli. Należy podkreślić, że działania Syndyka są maksymalnie skorelowane z decyzjami podejmowanymi przez Sędziego-Komisarza, oraz nie mają charakteru dowolnego.
Kolejnym etapem jest sporządzenie planu spłat, który upadły musi wykonać (choć nie zawsze). W trakcie postępowania upadłościowego może się zdarzyć, że sąd postanowi je umorzyć. Bywają jednak sytuacje, kiedy dłużnik może ratować się właśnie względami słuszności i humanitarnymi. Kiedy? Ustawa określa dokładnie te przypadki. Gdyby upadły nie wskazał, nie udostępnił syndykowi całego swojego majątku (ma bowiem taki obowiązek) lub w jakikolwiek inny sposób zaniedbał swoje obowiązki, wynikające z roli upadłego konsumenta, sąd może umorzyć postepowanie, chyba, że zaniedbania nie były znaczące lub na korzyść dłużnika przemawiają względy słuszności i humanitarne. Z taką samą sytuacją mamy do czynienia, jeśli upadły, zobligowany do przestrzegania i realizowania planu spłat, nie wykonał należycie swoich obowiązków z tym związanych. Dzięki istnieniu zasad słuszności i humanitarnych, dłużnik może uniknąć uchylenia planu spłat. Tym samym wciąż ma szansę na oddłużenie.
Zgodnie z art. 49120 ust. 2 pr. up. sąd z urzędu lub na wniosek wierzyciela uchyla plan spłaty również w przypadkach, gdy upadły w terminie nie złożył sprawozdania z wykonania planu spłaty określonego w art. 49118 ust. 3 lub jeżeli w złożonym sprawozdaniu zataił osiągnięte przychody lub nabyte składniki majątkowe, o których mowa w art. 49118 ust. 3. Ponadto uchylenie planu spłaty następuje w przypadku, gdy upadły w okresie wykonywania planu spłaty dokonał bez zezwolenia sądu czynności prawnych dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonywania planu spłaty, lub jeżeli czynność taka już po jej dokonaniu nie została przez sąd zatwierdzona. Ostatnia okoliczność powodująca uchylenie planu spłaty to ukrywanie przez upadłego majątku lub prawomocne uznanie czynności prawnej upadłego za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli. W przypadku zaistnienia wszystkich okoliczności wskazanych w art. 49120 ust. 2pr. up. sąd może odstąpić od uchylenia planu spłaty, jeżeli uchybienie obowiązkom jest nieznaczne lub dalsze wykonywanie planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Jeśli zaistnieje więc przesłanka negatywna, jak wspomniano wyżej, w poszczególnych sytuacjach można używać argumentów słuszności i humanitarnych, w celu uzyskania oddłużenia. Jeżeli dłużnik powoła się na nie, sąd ma obowiązek wziąć argumenty pod uwagę i odnieść się do nich. Każdorazowo, powołanie się na względy słuszności i humanitarne, wymaga dogłębnej analizy sytuacji dłużnika, okoliczności związanych z konkretnym przypadkiem. Sąd bada otoczenie dłużnika, jego życie, środowisko, dotychczasowy sposób postępowania. Jest to poszukiwanie zdarzeń, które mogłyby wpłynąć korzystnie na ocenę sytuacji upadłego i danie mu szansy na doprowadzenie postępowania do końca.
Czym są względy humanitarne, a czym względy słuszności?
Względy humanitarne to pojęcie stosujące się do poszanowania godności człowieka. Czasem odmowa przeprowadzenia postępowania upadłościowego narusza właśnie prawo każdego człowieka do godziwego i sprawiedliwego traktowania. Choroba, depresja, bezdomność, konieczność utrzymania rodziny, konieczność leczenia, to właśnie argumenty przemawiające za zastosowaniem względów humanitarnych. Upadły powołuje się na nie często, gdy stopień jego ubóstwa jest poniżej akceptowanego poziomu.
Względy słuszności mogą przemawiać na korzyść dłużnika, jeśli np. przed wniesieniem wniosku o ogłoszenie upadłości, starał się poprawić swoją sytuację, dokonywał wszelkich starań, by wyjść z długów, podejmował próby restrukturyzacji. Podsumowując, względy słuszności odnoszą się do norm moralnych, obyczajowych, które każdy z nas wyczuwa wręcz instynktownie.
Oba omawiane pojęcia mieszczą się w szerszym znaczeniu, tzw. klauzuli rozsądku. Owe klauzule, pozwalają na przeprowadzenie postępowania, ogłoszenie upadłości, nawet wtedy, gdy pojawiły się konkretne przesłanki negatywne. Muszą jednak pojawić się jednocześnie szczególne okoliczności, uzasadniające ich zastosowanie. Ponieważ o pojęciach tych mówi się, że są „nieostre”, muszą być każdorazowo interpretowane na podstawie konkretnego, indywidualnego przykładu, sytuacji.
By jeszcze dokładniej wytłumaczyć różnicę między względami słuszności a humanitarnymi, możemy zastosować odniesienie do otoczenia oraz do osoby upadłego. Tak interpretując pojęcia, względy słuszności stosujemy analizując otoczenie dłużnika. Jak sytuację, do której dopuścił, ocenia społeczeństwo, jak postąpiłaby większość obywateli w takiej samej sytuacji? Natomiast względy humanitarne odnosimy konkretnie do osoby, w tym przypadku starającej się o oddłużenie.
Pamiętajmy jednak, że na nic nie przydadzą się owe klauzule rozsądku dłużnikowi, który dopuścił się rażącego zaniedbania lub działał celowo i świadomie pogłębiał swoje zadłużenia. Tu żadne dodatkowe względy nie pomogą.
Dodaj komentarz