Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej należało dostosować nasze prawo, w tym prawo upadłościowe, do norm ogólnoeuropejskich. Obecnie obowiązująca ustawa Prawo upadłościowe określa właściwość sądu upadłościowego dla każdego rodzaju upadłości, także upadłości konsumenckiej.
Co to jest COMI
Upadłość konsumencka może być ogłoszona jedynie przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej. Ogłoszenia upadłości konsumenckiej i następnie oddłużenia dokonuje sąd. Do niedawna warunkiem koniecznym do ogłoszenia upadłości konsumenckiej było miejsce zamieszkania w Polsce. Pod tym względem wiele się zmieniło.
W Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego nr 1346/2000 znajduje się zapis o właściwości sądu, w którym dłużnik winien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Jest to sąd w tym kraju członkowskim Unii Europejskiej, w którym znajduje się ośrodek interesów życiowych dłużnika – COMI (Centre of Main Interests). Zgodnie z definicją, zawartą w Rozporządzeniu, jest to miejsce, w którym dłużnik zarządza swoją działalnością i które jako takie jest rozpoznawalne przez osoby trzecie. Nie ma natomiast w Rozporządzeniu zapisu ani co do kryteriów oznaczania COMI, ani też minimalnego okresu, wymaganego do uzyskania statusu COMI dla miejsca pobytu.
Polska ustawa Prawo upadłościowe mówi, że osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, zamierzająca ogłosić upadłość konsumencką, winna złożyć wniosek w sądzie rejonowym, właściwym dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Według Prawa upadłościowego:
Art. 19 ust. 1c.: „W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą lub zawodową domniemywa się, że głównym ośrodkiem jej podstawowej działalności jest główne miejsce wykonywania działalności gospodarczej lub zawodowej; w przypadku każdej innej osoby fizycznej domniemywa się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest miejsce zwykłego pobytu tej osoby”.
Zgodnie z zapisami w kodeksie cywilnym:
Art. 25. : „Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu”.
Oraz
Art. 28. : „Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania”.
Oznacza to, że miejsce zamieszkania należy rozumieć jako miejsce, gdzie osoba fizyczna organizuje centrum swojego życia osobistego i prowadzi sprawy o charakterze majątkowym. Nie jest więc ono równoznaczne z miejscem zameldowania na pobyt stały, choć w większości wypadków są to miejsca tożsame.
W Polsce czy za granicą?
Obywatele polscy, stale zamieszkali w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej, mogą ogłosić upadłość konsumencką także w Polsce. Prawo upadłościowe dopuszcza taką możliwość pod warunkiem, że dłużnik, który stał się niewypłacalny w kraju swojego zamieszkania, posiada w Polsce majątek. Jeżeli zamieszkuje stale np. w Anglii, a w Polsce pozostawił nieruchomość, wówczas postępowanie upadłościowe będzie prowadzone w sądzie rejonowym, na którego obszarze działania położona jest ta nieruchomość. Według Prawa upadłościowego:
Art. 19 ust. 3: „Jeżeli dłużnik nie ma w Rzeczypospolitej Polskiej głównego ośrodka podstawowej działalności, właściwy jest sąd miejsca zwykłego pobytu albo siedziby dłużnika, a jeżeli dłużnik nie ma w Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zwykłego pobytu albo siedziby, właściwy jest sąd, w którego obszarze znajduje się majątek dłużnika”.
W niektórych krajach członkowskich Unii Europejskiej ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest prostsze niż w Polsce, a składników majątku, jakie można wyłączyć z masy upadłościowej, jest znacznie więcej. Dlatego wielu obywateli polskich zdecydowało się ogłosić upadłość konsumencką np. w Anglii lub Walii. Obecnie procedury zostały tam mocno zaostrzone; angielskie sądy bardzo skrupulatnie sprawdzają COMI dłużnika na podstawie dokumentów, świadczących o stałym pobycie na terytorium Wysp Brytyjskich (umowa o pracę, historia rachunku bankowego, numer ubezpieczenia, umowa najmu mieszkania, rachunki za media, itp.). Posiadanie w Polsce nieruchomości, zwłaszcza przynoszącej dochód (z wynajmu), a także zamieszkanie rodziny dłużnika w Polsce, jest podstawą dla angielskiego sądu do odrzucenia wniosku, nawet mimo posiadania przez dłużnika prawa stałego pobytu i pracy w Anglii lub Walii.
Natomiast skutki, jakie wynikają z postępowania upadłościowego na podstawie prawa państwa członkowskiego UE, w którym zostało wszczęte to postępowanie, rozciągają się na wszystkie państwa, w którym obowiązuje wspomniane Rozporządzenie 1346/2000. Orzeczenie sądu upadłościowego, który wszczął postępowanie, winno być uznane w pozostałych krajach członkowskich bezwarunkowo, tj. bez badania jego trafności.
Zmiana miejsca pobytu
Może zdarzyć się sytuacja, że dłużnik, posiadający COMI w mieście X, złożył w tym mieście w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd tę upadłość ogłosił, wyznaczył sędziego-komisarza i syndyka masy upadłościowej. Wyrok stał się prawomocny i rozpoczęło się postępowanie upadłościowe. Tymczasem dłużnik otrzymał atrakcyjną propozycję pracy w innym mieście w Polsce albo za granicą; oczywiście zamierza z propozycji skorzystać, bowiem dochód z tej pracy umożliwi mu szybszą spłatę zadłużenia. Czy może zmienić miejsce pobytu?
Odpowiedź brzmi: tak, może. Jednak musi być przez cały czas w kontakcie z syndykiem masy upadłościowej i być dla niego dyspozycyjnym. Niemniej, zgodnie z zapisem Prawa upadłościowego:
Art. 57 ust. 3: ”Sędzia-komisarz może postanowić, aby upadły będący osobą fizyczną nie opuszczał terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez jego zezwolenia”.
Na powyższe postanowienie dłużnikowi przysługuje zażalenie.
Dodaj komentarz