Prawo upadłościowe – z komentarzem i opisem nowelizacji

1. Nazwa ustawy

W celu uregulowania przepisów dotyczących relacji wierzyciel – dłużnik, dnia 28 lutego 2003 roku uchwalono ustawę „Prawo upadłościowe i naprawcze”. Większość przepisów weszła w życie 1 października. Od tego czasu poprawek dokonywano kilkakrotnie, dążąc do tego, by dostęp do upadłości miało jak najwięcej osób. I tak też 1 stycznia 2016 roku znowelizowano ustawę, co przyniosło jednocześnie zmianę jej nazwy na „Prawo upadłościowe”. Poprawka ta znalazła swoje brzmienie w Dzienniku Ustaw z 2015 roku, poz. 978, art. 428, pkt. 1.

2. Przedmiot ustawy

Przepisy zawarte w ustawie o prawie upadłościowym regulują zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnego dłużnika. Dłużnikiem może być zarówno przedsiębiorca, jak również osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. W ustawie znajdziemy informacje o skutkach ogłoszenia upadłości, sposobach jej przeprowadzenia oraz wszelkie kwestie związane z likwidacją niewypłacalnego przedsiębiorcy. Nowelizacja prawa upadłościowego wiąże się również z wejściem w życie nowego prawa restukturyzacyjnego, które ma wskazywać przedsiębiorcy sposoby zapobiegania likwidacji jego biznesu, czyli innymi słowy naprawienia sytuacji finansowej. Prawo upadłościowe i Prawo restrukturyzacyjne funkcjonują jako dwa odrębne akty prawne, jednocześnie uzupełniające się.

3. Do kogo skierowana jest ustawa?

Zdarzają się w życiu takie momenty, kiedy jedna osoba zaciąga dług u innej, licząc na to, że nie będzie miała żadnych kłopotów ze spłatą należności. Pożyczki mogą być zaciągane w różnych instytucjach czy też od osób prywatnych. Nie zawsze jednak uregulowanie długu jest możliwe, pojawiają się pewne okoliczności, w których dochodzi do niewypłacalności dłużnika. Pojawia się wtedy pytanie, co dalej? Tu z pomocą przychodzi prawo upadłościowe. Oczywiście ma stanowić ono rozwiązanie problemów –  zarówno wierzyciela, który liczy na zaspokojenie swoich należności – jak i dłużnika, któremu ma pomóc w spłaceniu zobowiązań.

O postępowanie upadłościowe może wnioskować do sądu pokrzywdzony wierzyciel, ale także sam dłużnik, który znajduje się w sytuacji wcale nie lepszej. Ustawa przewiduje, że z powodu niewypłacalności, upadłość mogą ogłaszać przedsiębiorcy oraz osoby fizyczne, konsumenci nieprowadzący działalności gospodarczej. Stosują się jednak wobec ich nieco odmienne przepisy. Należy jednak podkreślić, że nie każdy, kto popadł w długi, będzie mógł skorzystać z upadłości. Konsument, który w sposób celowy doprowadził do swojej ciężkiej sytuacji finansowej, czyli dopuścił się rażącego zaniedbania, nie może póki co, liczyć na pobłażliwość sądu.

4. Upadłość konsumencka

Upadłość konsumencka dotyczy osób, które borykają się z niewypłacalnością, czyli niemożliwością dokonania spłaty, choćby jednego swojego zobowiązania. Wprowadzone zmiany w ustawie, określiły także jasno, że wystarczy także jeden wierzyciel, aby starać się o upadłość konsumencką. Najczęstszymi powodami, dla których decydujemy się na bankructwo konsumenckie, jest kredyt bankowy, którego spłata staje się w pewnym momencie barierą nie do pokonania. Istnieją pewne przesłanki, które powodują, że dłużnik nie ma szans na upadłość konsumencką. Przede wszystkim należy udowodnić, iż w stan niewypłacalności nie popadło się na skutek zaniedbania, rażącego uchybienia, celowego działania. Jeśli dłużnik jest w stanie udowodnić, że nie miał bezpośredniego wpływu na rozwój wypadków, pozostaje mu złożyć odpowiedni wniosek w wyznaczonym sądzie (sądy gospodarcze odpowiednie dla danego okręgu; miejscowości dłużnika; sądy rejonowe).

Wniosek jest przygotowywany na specjalnym formularzu. Należy wypełnić go starannie i zgodnie z wymogami formalnymi. Kolejnymi etapami jest rozpatrzenie wniosku i albo jego oddalenie albo ogłoszenie upadłości. Następnie powołany zostaje syndyk i sędzia- komisarz, a majątek upadłego zostaje oszacowany, spisany i przeznaczony do sprzedaży. Z uzyskanej masy upadłości następuje pierwsza spłata należności. Oczywiście ustawa przewiduje, w jakiej kolejności konkretni wierzyciele zostają zaspokojeni. Pozostałe długi znajdują swoje miejsce w ustalonym Planie Spłat, który będzie upadłego obowiązywał przez następne, maksymalnie, trzy lata (może też zaistnieć sytuacja, w której nie dojdzie do ustalenia planu spłaty). W tym czasie, dłużnik musi ściśle przestrzegać ustalonego porządku spłat i spełniać wszelkie, nałożone na niego ustawą, wymagania. Po dokonaniu spłat, dłużnik może liczyć na oddłużenie, czyli umorzenie pewnej części zobowiązań i odzyskanie spokoju finansowego. Kwestia części, która będzie ulegała umorzeniu po pozytywnym zakończeniu spłacania wierzytelności wg ustalonego planu spłaty, zostaje ustalona już na etapie tworzenia planu.

5. Kolejne nowelizacje

Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada kolejne zmiany w ustawie już w roku bieżącym, 2018. Mają one umożliwić ogłaszanie upadłości jeszcze większej liczbie potrzebujących. Przede wszystkim, rażące zaniedbanie nie będzie już bezwzględną przeszkodą w ogłoszeniu upadłości, jak było to do tej pory. W obecnym kształcie ustawy, przepisy mówią, iż okoliczności powstania niewypłacalności muszą być zbadane na samym początku postępowania. Ma się to zmienić i te kwestie będą rozpatrywane dopiero na etapie ustalania planu spłat. Jak wyglądać ma to w praktyce? Otóż dłużnik, który nie działał świadomie na swoją szkodę, będzie miał ustalony plan spłat na około 3 lata, druga kategoria zadłużonych, ci żyjący ponad stan, będą spłacać swe należności nawet przez siedem lat! Zmianie ulegną także kwestie możliwości zawarcia porozumienia z wierzycielami. Można próbować dokonać tego, zanim ruszy na dobre procedura sądowa. Ugoda pomoże uniknąć wszelkich konsekwencji związanych z upadłością. Jeśli nie mamy majątku, możemy spokojnie starać się o upadłość, po nowelizacji będzie to jeszcze łatwiejsze, ponieważ pozwoli na ominięcie fazy likwidacji oraz ustalania planu spłat. To zaś prowadzić ma do szybszego umorzenia zobowiązań, czyli oddłużenia.